Abstract:

Modern Mısır tarih yazıcılığında farklı kurumlar, gelenekler, süreçler yerine kurucufigürler/önderler üzerinden okumak yönünde güçlü bir gelenek vardır. Tarih yazıcılığına da egemen olan bu geleneğe göre Mehmed Ali Paşa Mısır’daki ‘ecnebi’ egemen, Osmanlılara karşı Mısır Arap ruhunun direnişini temsil etmiş ve Mısır kimliğini harekete geçirmişti. Ayrıca geleneksel bir cemiyete Avrupa fikir ve müesseselerini ithal etme yönünde cesaret de göstermişti. Oysa iktidar ilişkileri açısından, Mehmed Ali Paşa’nın “Aydınlıkçı” kimliğine çoğu kez politik muhaliflerini acımasızca tasfiye eden despotik bir portre eşlik etmiştir. Bu makalenin konusunu oluşturan ve Memlüklerin Mısır’daki tarihi-siyasi varlığına son veren Mart 1811 tarihli Kahire Kale Katliamı’nın planlayıcı ve icracısı da nitekim Kavalalı Mehmed Ali Paşa’dır. 1811 yılında Paşa, Hicaz’ı işgal eden Vehhabilere karşı Babıali’nin elindeki yegane silahı oluşturuyordu. Nitekim Kale Katliamı da Vehhabileri tenkil için Cidde valiliğine atanan oğlu Tosun Paşa’nın tayini şerefine 1 Mart’ta Kahire Kalesi’nde düzenlenen merasim gününde icra edilmişti. Mehmed Ali Paşa’nın bu ilk vebüyük siyasî tasfiye operasyonu bu monografinin merkezini oluşturacaktır. Bunun için Caberti’nin bilinen Tarih’inin yanı sıra o sıralar Kahire’de bulunan ve İngiltere’nin bölgedeki ajanlarından olan Giovanni Reggio’nun mektubu ve ilgili Osmanlı ve İngiliz arşiv malzemesinden istifade edilecektir.

Keywords: