Abstract:

Divan şiirinin benzetme ve hayal dünyasında önemli bir yer tutan unsurlar arasında, “Sıvı içecekleri içmekte kullanılan belirli şekil ya da nesneden yapılmış kap” olarak tanımlanan kadeh de bulunmaktadır. Kadeh; divan şiirinde şekli, rengi, içinde bulunan sıvının niteliği vb. çeşitli yönleriyle farklı hayallere konu olmuştur. Divan şairleri şiirlerinde genellikle içi kırmızı şarap dolu sırça kadehi sevgilinin dudağına benzetmişler, sarhoş edici özelliğine dikkat çekmişlerdir. Kadeh şekil bakımından ve rengi dikkate alınarak en çok gül, gonca ve laleye; parlaklığı, yakıcılığı, elden ele dönmesi nedeniyle de güneşe ve aya benzetilmiştir. Kadehle ilgili benzetme ve hayallerin en sık kullanıldığı şiirler ise divanlarda bulunan kadeh redifli gazellerdir. Redif kelimesi kadeh olan bu gazellerde kadehle ilgili hemen hemen bütün benzetme ve hayaller çok yönlü olarak işlenmiştir. Dolayısıyla divan şiirinde kadehin hangi özellikleriyle ve benzetme ilgileriyle kullanıldığının tespiti açısından kadeh redifli gazeller önemlidir. Makalemizde, farklı yüzyıllara ait divanlardan seçilmiş kadeh redifli gazellerden yola çıkarak kadehin divan şiirindeki yerini ve kadehle ilgili benzetme ve hayalleri belirlemeye çalışacağız.

Keywords: