Abstract:

Geçmişten günümüze geçerliliğini korumuş olan bütün duygu, düşünce, dil, sanat, yaşayış unsurlarının tümünü bir arada tutan kuvvet kültürdür. Kültürü ayakta tutan ve geleceğe taşınmasında aktif rol oynayan sosyolojik unsur ise toplumdur. Toplum, kültürün ortaya çıkmasında, devamlılığında ve geleceğe taşınmasında büyük rol oynamaktadır. Kültürün toplum tarafından oluşturup gelecek kuşaklara aktarılmasında ise en önemli unsur dildir. Dil, kültürün temel yapıtaşlarından biridir. Dil sadece bu özelliği ile bile büyük önem arz etmektedir. Kültür edinimi, önce ailede başlar ve gelişerek okulda devam eder. Ailede sözlü iletişimle başlayan kültür edinimi süreci, okulda ders kitapları ve öğretmenler aracılığıyla sistemli bir şekilde devam eder. Kültür aktarımı sürecinde önem teşkil eden unsurlardan biri olan ders kitaplarında, milli kültür ögelerini içinde barındıran metinlere yer verilmesi, öğrencilerin bu değerleri içselleştirmesi açısından büyük önem arz etmektedir. Kültür aktarımında, özellikle Türkçe ders kitabındaki metinlerin kullanıldığı göz önünde tutulursa kültür aktarımı için ders kitabında kullanılacak metinlerin seçimi aşamasında öğrencilerin gelişimi açısından hassas olunması gerektiği ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle özellikle metinlerde dil ile ilgili kültürel ögelere yeterince yer verilmelidir. Nitel araştırma teknikleri, insan davranışlarının amacını araştırması bakımından nicel araştırma tekniklerine göre özellikle sosyal bilimler alanlarında daha kullanışlıdır (Ergün, 2005). Bu nedenle, bu araştırmada nitel araştırma tekniklerinden doküman analizi kullanılmış, eserde dil ile ilgili kültür ögelerine yer verilmesi durumu incelenmiş ve bu ögelerin tasnifi yapılmış, ardından bu ögelerin eserde ne şekilde işlendiği tespit edilmiştir. İnceleme sonucunda elde edilen verilere göre, eserde ağız özelliklerinin ön plana çıkarıldığı belirlenmiş, özdeyişlere ve atasözlerine ise yer verilmediği tespit edilmiştir. Bu araştırmanın amacı; Cahit Uçuk’un Türk İkizleri adlı eserinde Türk dili ile ilgili kültür ögelerine ne ölçüde yer verdiğini tespit etmek ve bunları yazarın hangi kültür ögeleriyle metne aktardığını belirlemektir. Bu çalışmada Türk İkizleri adlı eser, Türk dilinin temel kültürel değerlerini barındıran deyimler, ikilemeler, mecazlı ifadeler, yansıma sözcükler, ağız özellikleri, özdeyişler ve atasözleri açısından incelenmiştir. Araştırmanın veri kaynağını oluşturan Cahit Uçuk’un Türk İkizleri adlı eserinde yer alan Türk dil ile ilgili kültür ögeleri, araştırmacılar tarafından fişleme yöntemi ile belirlenmiştir. Belirlenen bu ögeler sınıflandırılarak yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda eserde en çok, 989 örnekle ağız özelliklerine yer verilmiştir. Bu da yazarın eserde kişileri nasıl konuşturduğuyla ilgili bize önemli ipuçları vermektedir. Eserde bir bölgenin ağız özellikleri alınarak kahramanlar konuşturulmuştur. Bu da Türkçenin ne denli zengin anlatım biçimlerine sahip olduğunun en güzel kanıtı olarak karşımıza çıkmaktadır. Eserde ağız özellikleri aracılığıyla ortaya çıkarılan kültür ögeleri çocukların kültür edinimi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu da Çaganava’nın (2006) tespitleriyle örtüşmektedir. Güven (2013)’in çalışması ile ise zıt bir görünüm arz etmektedir. Eserde yansıma sözcüklere 92 kez, ikilemelere ise 129 kez yer verilmiştir. Özellikle anlatımı kuvvetlendirmek için yansıma sözcüklere ve ikilemelere bu derece yer verilmesi olumlu bir durum olarak dikkat çekmektedir. Ayrıca yansıma sözcüklerin yaygın kullanımı Güfta ve Kan’ın (2011) çalışmasından elde ettiği bulgular ile Güven (2013)’in çalışmasından elde ettiği bulgularla tezatlık teşkil etmektedir. Öyle ki hem Güfta ve Kan (2011), hem de Güven (2013) incelemelerinde Türkçe dersi 7. ve 8. sınıf ders kitaplarında yansıma sözcüklere düşük bir oranda yer verildiğini belirtmişlerdir. Eserde yer alan deyimlerin sayısı 47 iken, mecazlı ifadelere 136 kez yer verilmiştir. Bu durum Güven (2013)’in çalışmasından elde ettiği bulgularla örtüşmektedir. İki

Keywords: