Abstract:

XIX. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan Türkçülük ve dilde sadeleşme hareketleri millî yazın oluşturulması fikrini doğurmuş, bu fikri sistematize eden “Yeni Lisan” hareketi, bu hareketin sözcüsü ise 1911’de yayımlanan “Genç Kalemler” dergisi olmuştur. Başlangıçta Ali Canip Yöntem ve Ömer Seyfettin’in çabalarıyla çıkan dergiye Ziya Gökalp’in de katılmasıyla çalışmalar hız kazanır ve milliyet, kavmiyet kavramlarına dayalı bir Türkçülük düşüncesi ve bu düşüncenin etrafında şekillenen bir “Millî Edebiyat” anlayışı geliştirilir. Zira halk edebiyatı da temelinde millî ve kavmî unsurlar taşıması bakımından “Yeni Lisan” hareketi ile büyük oranda kesişmektedir. Dönemin yenileşme yanlısı yazar ve şairleri, Türk dilinin yabancı unsurların tesirinden kurtarılarak ulusallaşması gerekliliğine inanır; bu bakımdan halk lisanına (İstanbul Türkçesi) yönelir. Ziya Gökalp ise dil-edebiyat ve kimlik arasındaki bağa dikkati çekerek yalnız halk lisanını değil yüzyıllardır halk arasında icra edilen edebî verileri de önceler. Bu çalışmada “Yeni Lisan” hareketi Ziya Gökalp’in destan ve koşmaları etrafında ele alınacak, söz konusu metinler biçim ve içerik bakımından incelenecek; Gökalp’in, “Millî Edebiyat”a katkıları “Turancılık” ve “Türkçülük” ideolojileri çerçevesinde irdelenecektir.

Keywords: