Abstract:

Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde Siirt kazasında cami, mescit, medrese, kervansaray, çeşme ve hamam gibi çok sayıda dini ve sosyal yapı inşa edilmiştir. Siirt’in ücra köşeleri dahi kurulan vakıflarla imar edilmeye çalışılmış ve toplumun gereksinimleri karşılanmıştır. Arşiv belgeleri incelendiğinde Siirt’in vakıflar bağlamında oldukça zengin bir birikime sahip olduğu anlaşılmaktadır. Bunda Siirt’in doğu batı yol güzergâhı üzerinde bulunması, ılıman bir iklime, verimli toprakları ile zengin bir sosyo- ekonomik potansiyele sahip olmasının önemi büyüktür. Bölgenin Osmanlı hâkimiyetine girmesi Yavuz Sultan Selim döneminde gerçekleşmiştir. Yavuz Sultan Selim Anadolu’daki Safevi tehlikesini ortadan kaldırmak maksadıyla Safevi Devleti üzerine sefere çıkmış ve 1514 yılında yapılan Çaldıran Savaşı’nda Safevi ordusunu yenilgiye uğratmıştır. Bu savaştan 2 yıl sonra da Siirt Osmanlı hâkimiyetine girmiştir. Osmanlı Devleti’nin bölgede Safevi tehlikesini ortadan kaldırması ve güvenliği sağlaması zamanla nüfus artışını meydana getirmiştir. Nitekim 1526 ve 1568 yılları arası Siirt kent merkezinde nüfus artışı %127’dir. Bu nüfus artışı Siirt vakıflarının gelişimini etkilemiş, gelir ve giderlerini arttırmıştır.  Bu çalışmanın kaynağı 1526 yılına ait 998 ve 1566 yılına ait 1112 numaralı tapu tahrir defteri içerisindeki vakıf kayıtlarıdır. Çalışmada bu kayıtlardan istifade edilerek Siirt’teki vakıfların gelişimi, gelir ve giderleri ortaya konulmuştur. Makale giriş ve sonuç bölümlerinin dışında iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Siirt kaza merkezinde, ikinci bölümde Siirt kırsalında bulunan vakıflar değerlendirilmiştir. Konunun daha iyi anlaşılması ve vakıfların 40 yıllık süreç içerisindeki gelişimini tablo ve grafikler yardımıyla sistematik bir şekilde verilmeye çalışılmıştır. 

Keywords: