Abstract:

İnsan hayatının önemli bir kısmını oluşturan unsurlardan birisi oyun ve eğlencedir. Çocukluk döneminden hayatın son anına kadar geçen zaman içerisinde toplumun her kesimi (çocuk-genç-yaşlı, kadın-erkek, zengin-fakir, köylü-kentli vb.) farklı, aynı ya da benzer şekillerde oyunlar icra ederek eğlenme gereksinimini karşılamaktadır. Eğlence şekilleri üzerinde etkili olan unsurlar arasında yaşam tarzı (göçebe-yerleşik hayat, köylü-kentli vb.), çalışma şekilleri (çiftçilik, hayvancılık, memuriyet vb.) ve maddî imkânlarbaşta gelmektedir. Günlük hayatın bir parçası olan at ve deve gibi hayvanlarla bunlara bağlı olarak ortaya çıkan birtakım tören ve uygulamalar, uzun bir süre atlı-göçebe yaşam tarzına sahip olan Türklerin hayatında önemli bir yere sahiptir. Toplumun yaşam tarzından hareketle ortaya çıkan ve temelinde hayvan figürlerine dayanan uygulamalardan birisi deve oyunudur. Deve oyunu genel olarak doğadaki mevsimsel değişime bağlı olarak yılın belirli günlerinde, düğün ve nişan gibi farklı organizasyonların içerisinde icra edilen, hayvan benzetmecesine dayalı köy seyirlik oyunudur. Yaşayan geleneksel kültürel miraslarımızdan biri olan deve oyunu, 2014 yılında gösteri sanatları alanında Türkiye Somut Olmayan Kültürel Miras Ulusal Envanteri’ne dâhil edilerek kayıt altına alınmıştır. Deve oyunu; Ardahan, Balıkesir, Çanakkale, Elazığ, Isparta, Konya, Karaman, Bolu, Manisa, Erzurum, Tokat ve Kayseri gibi Türkiye’nin farklı yerlerinde benzer ya da değişik şekillerde icra edilmektedir. Bu makalede, ilk önce oyun ve eğlence kavramları üzerinde durulacak ardından deve oyununun kaynakları, Türkiye’de hangi isimlerle bilindiği, malzemeleri ve hazırlığı, oyuncuları, icra zamanı, mekânı, seyircisi, işlevleri ve kurgusu gibi hususlar tespit edilerek genel özellikleri ortaya konulacaktır. Ardından deve oyununda yer alan motifler belirlenerek açıklanacaktır. Yazının devamında örnek olarak yaptığımız derleme çalışmasından hareketle Balıkesir-Pamukçu’da icra edilen deve oyunu yukarıda sayılan başlıklar altında ayrıntılı olarak ele alınacaktır.

Keywords: