Abstract:

Bu çalışmada, Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük madde başları üzerinde gerçekleştirilen biçim bilimsel çözümleme işlemi sonucunda ortaya çıkan türetim ekleri arasından addan sıfat yapan ekler seçilmiş ve bu ekler üzerinde anlamsal işlevler belirlenmeye çalışılmıştır. İncelemede ekler çok boyutlu ölçekleme çözümlemesi ile görselleştirilmeye çalışılmış; eklerin geçtiği madde başlarına ait tanım cümleleri çözümlenerek karakteristik sözcükler çıkarılmış; bu sözcükler incelenerek eklerin anlamsal işlevleri belirlenmeye çalışılmış; ekler beş değişken açısından karşılaştırılarak bir işletim eki-türetim eki skalası oluşturma denemesi yapılmıştır. Çalışmanın sonucu olarak kısaca şunları söyleyebiliriz: Eklerin karşılaştırılmasında veya kümelenmesinde salt biçimsel özellikler açıklayıcı değildir. Söz gelimi “lH eki sHz ekinin zıttıdır” önermesi yetersizdir. Ayrıca işletim eki-türetim eki skalası oluşturma denemesi göstermiştir ki, Türkçenin eklerinin işletim eki ve türetim eki şeklinde iki gruba ayrılması yeterli değildir. Eklerin sınıflandırılmasında öncelikle işlevler dikkate alınmalıdır. Bunun için de titiz ve kapsamlı bir çalışmayla sonlu sayıda olan işlevleri belirlemek başlama noktası olmalıdır. Eklerin sözcük türetiminde üstlendiği işlevleri belirlemek ontolojik bilgi üretimi, sözcük ağı (wordnet) geliştirme ve doğal dil işleme alanındaki birçok çalışmaya doğrudan katkısı olabilecek bir iştir. Ortaya çıkan çalışmanın, bilgisayar bilimleri, Türkoloji ve sözlük bilim disiplinleri arasında yapılacak benzer çalışmalar için cesaret verici bir katkı oluşturacağına inanıyoruz.

Keywords: