Abstract:

Bitlis ili; farklı topografik konumu, bu topografyada konumlanan geleneksel konutların kentsel görüntüsü, anıtsal yapılar ile farklı açılardan birbirinden zengin vistalar veren bir geleneksel mimari zenginliğe sahiptir. XX. Yüzyıl ilk çeyreğinde Ermenilerin ve Müslümanların bir arada yaşadığı bir yerleşim yeriyken, yüzyılın ikinci yarısından sonra iç ve dış göçler yüzünden kentte yaşayanların sosyal yapısının değiştiği görülmektedir. Bitlis, bulunduğu bölge itibariyle, ülke genelindeki sanayileşme sürecinden gelişmişlik bazında olumlu yönde etkilenmemiştir. Bu süreçte geleneksel kent dokusundaki kullanıcılar ekonomik zorluklar nedeniyle büyük şehirlere göç etmiştir. 1960 sonrasında ekonomik nedenlerle başlayan göç, 1980 sonrası bölgede oluşan terör sebebiyle devam etmiştir. Bitlis’in geleneksel kent dokusu, bu göçler nedeniyle kullanıcı değişimlerini yaşamak zorunda kalmıştır. Kentin sahip olduğu geleneksel konut sayısının çok fazla olması, özgün kent dokusunun fiziksel bağlamda korunarak günümüze ulaşması, kullanıcı değişiminin süregelmesi ve geleneksel konutlar hakkında kapsamlı bir çalışmanın yapılmamış olması Bitlis il merkezindeki geleneksel konut dokusunun bilimsel anlamda incelenmesinin ve değerlendirilmesinin gereğini doğurmuştur. Bu çalışmada, sosyal içerikli bir fiziki korumanın daha başarılı olacağı düşüncesinden hareketle, Bitlis geleneksel kent dokusunun anlatılması amaçlanmıştır. Alanda yapılan incelemeler sonucunda Bitlis ilindeki geleneksel evlerin plan ve cephe tipolojileri hazırlanmıştır. Alanın kullanıcıları ile yapılan anketler sonucunda ise sosyal yapı analizi çıkartılmıştır. Bu analizler sonucunda ise geleneksel kent dokusunun sosyal ve fiziksel sorunlarından bahsedilmiştir. Sonuç olarak, sosyal yapıdaki değişimin geleneksel konut mimarisi üzerindeki etkilerinin neler olduğu belirlenerek, geleneksel kent dokusu ve geleneksel evlerin koruma sorunları ve bunların çözümü yönünde önerilerde bulunulmuştur.

Keywords: