Abstract:

Esirüddin el-Ebherî’nin Hidâyetü’l-Hikme adındaki eserinin bir bölümünde atmosferde meydana gelen olaylar anlatılırken, zelzele, rüzgâr, bulut, yağmur gibi hadiselerin anlatıldığı bir bölümde bir miktar da “Kavsu Kuzah (Gökkuşağı)” hakkında bilgi verilmektedir. Bu eseri izah etmek üzere Şerhu Hidâyeti’l-Hikme adlı eseri yazan Mevlânâzâde (Mollazâde) el-Herevî de bir sayfa civarında bu bölümü şerh etmektedir. Ebherî’nin anlatım sırasını hiç bozmadan konuları tek tek ele alıp şerh eden Mevlânâzâde atmosferdeki olayları anlatırken “ve minhâ kavsu kuzahin…/onlardan biri de gökkuşağıdır…” diyerek konuyu izah eder. Daha sonraki dönemlerde bu gökkuşağı hadisesi oldukça dikkat çekmiş ki bazı âlimler bu konuda özel risâle kaleme almış, bazıları var olanı şerh etmiş, kimi de bunlara hâşiye yazmıştır. Mevlânâzâde’nin Kavsu Kuzah ile ilgili verdiği bilgiler Şerhu Hidâyeti’l-Hikme adlı eserin bir bölümünde bulunduğu gibi özel olarak Risâletü Kavsu Kuzah diye de istinsah edilmiştir. İzmit’te yetişmiş âlimlerden Karaveys el-Kocavî, kendisine yapılan bir talep üzerine Mevlânâzâde’nin “Kavsu Kuzah” adlı risâlesine bir hâşiye yazarak özellikle bu konuda yeni başlayan, istekli ve samimi talebelere yardımcı olmak istemiştir. Şârihin cümlelerini tek tek ele alarak izah ederken yer yer de ilave bilgiler vermektedir. Işık kaynağından gelen ışının parlak cisme vurup yansıması esnasında farklı açıların oluşmasını çizmiş olduğu bir takım geometrik şekillerle de izah etmektedir. Bu çalışmada bir yandan nüshalar arası farklılıklar dikkate alınarak risâle tahkik ve tenkîd edilirken, aynı zamanda hem Ebherî’ye ait metin, hem Mevlânâzâde’ye ait şerh (Kavsu Kuzah) hem de Kocavî’ye ait hâşiye tercümeleriyle birlikte verilerek konunun ve eserin daha iyi anlaşılması sağlanacaktır. Bu mütevazı çalışmayla gerek astronomi ve menâzır ilmine, gerekse Kocaeli’nin ilim ve kültür tarihine az da olsa bir katkı sunulması amaçlanmıştır.

Keywords: