Abstract:

Yazın çevirmeni çeviri sürecine dahil olan diğer eyleyenlerle birlikte, eserin erek okura nasıl sunulacağına, karşılaştığı çeviri problemlerini nasıl çözeceğine karar verirken etik ikilemlerle karşılaşır. Çeviri eyleminin doğrusal düzlemde gerçekleşmediği durumlar, karşılaşılan ikilemleri artırmaktadır. Cecilia Alvstad (2020, s. 181) yeniden yazılan kaynak metinler, yeniden çeviriler ve ara dilden çevirileri yazınsal çeviri etiğine yeni boyutlar kazandıran üç karmaşık çeviri durumu olarak nitelendirmektedir. Bu çalışmada, “aslına çeviri”ler (Öztürk Kasar, 2012) Alvstad’ın çeviri durumlarına ek olarak, çeviri etiği açısından farklı boyutları olan dördüncü özel çeviri durumu olarak önerilmektedir. Özgün eser olarak üretilmesine rağmen özünde zihinsel çeviri işlemi barındıran “özde çeviri”lerin (Öztürk Kasar, 2012) çıkış diline çevrilmesiyle “aslına çeviri”ler ortaya çıkmaktadır. Hipotez, Bab-ı Ali’nin son tercümanı Andrew Ryan’ın eseri, The Last of the Dragomans (1951) ve eserin Türk yazın dizgesindeki aslına çevirileri üzerinden sorgulanmaktadır. Gerçekleştirilen inceleme, eserin aslına çevirileri arasında “gizli çeviri” (Toury, 1995) olduğunu ortaya koymuştur. 1957’den 2015’e dek iki farklı eserde kullanılan gizli çeviride, Türk tarihini ve kültürünü yabancının gözünden yabancılara aktaran eser Türkçeye dönerken çeviri sürecine dahil olan Türk eyleyicilerin kendi kültürlerine yönelik olumsuz iddiaları değiştirdikleri gözlemlenmiştir. Bulgular, Türk yazın dizgesindeki aslına çeviriler arasında başka gizli çeviriler var mıdır sorusunu akla getirmekte, aslına çeviri olgusu üzerinden çeviri etiğinin farklı boyutlarına dikkat çekmektedir.

Keywords: