Özet:

Türkler, Müslüman oluşlarını izleyen erken dönemlerde inandıkları dinintemel kaynağı olan Kur’anıkerim’i kendi dillerine tercüme etmeye başlamışlar veAzerbaycanlı âlimler de bu çalışmaların içinde yerlerini almışlardır. Azerbaycan,Sovyet Rusya çatısı altına girdirilmeden önce Kur’an’ın tercüme ve tefsir edilmesikonusunda Azerî din bilginleri, Osmanlı müfessirlerinin oluşturduğu tefsirgeleneğini izlemişlerdir. Bağımsızlıklarını yitirdikten sonra ise, bağımlıbulundukları devletin dinî ve kültürel baskılarının doruk noktasına çıktığı yıllardaçok kısıtlı ve zor koşullar altında kalmışlar ve gün yüzüne çıkabilecek bir çalışmaortaya koyamamışlardır. Bu süreler içinde dinî bilgilenmeler, İslam hakkındaobjektifliğini yitirmiş olan oldukça zengin Rusça literatür kanalıyla olmuştur. Budönemdeki Kur’an tercümelerinin çoğunluğu da, orijinal metne hiç bakılmadanBatı dillerindeki, özellikle de Fransızca çevirilerden Rusça’ya aktarılarak yapılanyanlışlarla dolu tercümelerdir. Rusça tercümeler içinde Kur’an’ın Arapça metnininasıl olarak alındığı, öncekilere göre daha başarılı sayabileceğimiz iki tercümeAzebaycan’da yaygındır. Bunlardan birisi tanınmış Rus oryantalist G. S.Sablukov’un, ikincisi de İ. Y. Kraçkovski’nin Kur’an tercümeleridir. Azerbaycanlıiki Kur’an müfessirinin kendi dilinde Rus istilası öncesinde hazırladığı tefsirlerdikkati çekmektedir. Bunlardan biri Mir Muhammed Kerim Ağa’nın Keşfu'lHakâyık an Nüketi'l-Ayâti ve'd-Dekâyık, diğeri ise Muhammed Hasan MevlâzâdeŞekevî’nin, Kitâbu'l-Beyân fî Tefsîri'l-Kur'an adlı eserleridir. Bağımsızlıksonrasında Azerbaycan’da Kur’an’ı Azerbaycan Türkçesine tercüme girişimleriyoğunlaşmıştır. Bunlar arasında Ziya Bünyadov ve Vasım Memmedaliyev’inbirlikte hazırladıkları, 1992 yılında Bakü’de ve 1997’de Ankara’da yayımlananKur’an tercümesi, önemli bir boşluğu başarıyla doldurmuştur. Bu konudakiçalışmalar artarak devam etmektedir

Anahtar Kelimeler: