Abstract:

Türk toplumunun dinî yaşam sistemi içerisinde bir dönüm noktası olan Budizm, kökeni I. Köktürk Kağanlığı’na giden izler dışında, Uygur devletinin kuruluşu ile beraber Türk toplumu üzerinde derin etkilere sahip dinî bir inançtır. Yaşanılan coğrafya üzerinde temasa girilen Soğd, Çin ve Tohar kökenli etkilerle temeli atılan Türk Budizmi, Orta Asya Türk Budizmi terimi ile de ifade edilebilmektedir. Türk Budizmi ya da Uygur Budizmi gibi kavramlara da karşılık gelen Orta Asya Türk Budizmi, gelişen siyasi ve kültürel etkiler sonucu, Türk toplumu içerisinde yaşanılan gelişmelere bağlı olarak zamanla şekil ve içerik değişikliğine maruz kalmıştır. Moğolların cihan imparatorluğu hâline geldiği döneme kadar ağırlıklı olarak Soğd, Tohar ve Çin Budizmi’nin etkisinde kalan Uygurlar, Moğol-Tibet yakınlaşması neticesinde, Tantrik Budizm ile tanışarak zamanla Orta Asya Türk Budizmi’nin büyü yönünü karşılayan Tantrik Türk Budizmi’ni inşa etmişlerdir. Uygurlar, bu doğrultuda Tibet Budizmi’nin özünde var olan “Budalığa kısa yoldan gitme” sloganını takip ederek tehlikeden korunma, uzun yaşam, sağlık, huzur ve aydınlanma amaçlı uygulamalara yönelerek büyü ve sihir formüllerine dayalı metinlerin ortaya konulmasını sağlamıştır. Tantrik Türk Budizmi içerisinde Sitātapatradhāraṇī ve Uṣnīṣa Vijayā Dhāraṇī adlı metinler, Türk Budizmi’nin büyü ve sihir formüllerine dayalı anlatım şekillerini bünyelerinde barındırmaları bakımından bu çalışmada kullanılarak Türk Budizmi’nin büyüsel yönünü göstermede önemli bir araç konumundadırlar. Bu doğrultuda bu çalışma, öncelikle büyünün tanımı, türü, Budizm’de büyüye bakış ve Tibet Budizmi gibi birbirini tamamlayan kavramlar üzerine yapılan değerlendirmelerle temellendirilerek Orta Asya Türk Budizmi’nin sahip olduğu büyü geleneği okuyucuya aktarılmaya çalışılmıştır.

Keywords: