Özet:

Tiyatro metinlerinin diğer yazınsal metin türlerinden farklı özelliklere sahip olduğu su götürmez bir gerçektir. Yabancı bir kültür dizgesine ait tiyatro metinlerinin, erek kültür sahnesi üzerinde hayat bulabilmeleri büyük ölçüde çevirmenlerine bağlıdır zira tiyatro çevirmeninin, tiyatro sahnesinin dinamiklerini dikkate almaması durumunda, sahne üzerinde icra edilmesi fazlasıyla güç bir metnin ortaya çıkması kuvvetle muhtemeldir. Bu duruma örnek teşkil edebilecek bir durum, sahneleme sürecinde, yönetmen ve oyuncuların çoğunlukla, kaynak metnin çevirmenlerinden dert yanmalarıdır. Dolayısıyla, sahne gerçekleri göz önünde bulundurulmadan, sadakat kaygısıyla, salt bir yazınsal eserin erek kültür dizgesine aktarılması amacıyla yapılmış bir çevirinin, erek kültür sahnesi üzerindeki yaşamı büyük oranda yönetmen ya da dramaturgun çeviri metni yeniden yazma yeteneğine bağımlı bir hale gelmektedir. Bununla birlikte, çeviri sürecinde hem yayımlanacak bir metnin, hem de sahnelenecek bir tiyatro metninin ortaya çıkarılması zor olmakla beraber başarılması imkânsız bir hedef değildir. Bu hedefi çıkış noktası olarak alan bu çalışma, İngiliz yazar Somerset Maugham'ın 1934 yılında yazdığı For Services Rendered adlı oyunun çeviri sürecini tartışmaya açmayı amaçlamaktadır. Bu çalışmanın ilk bölümünde, söz konusu oyunun neden çevrildiğine ilişkin gerekçeler, oyunun dramaturjik çözümlemesi ışığında ortaya konmuştur. Makalenin sonraki bölümündeyse, metnin çevirisinden sunulan örnekler vasıtasıyla, çeviri sürecinde alınan kararların, sahne gerçekleriyle ne ölçüde bağdaştığı tartışılmıştır. Bu çalışmanın önemli amaçlarından biri, tiyatro metinlerinin çevirisinde, kaynak metnin dramaturjik ve biçemsel açıdan çözümlenmesinin, çeviri sürecinin vazgeçilmez bir aşaması olduğunu vurgulamaktır. Bu bağlamda düşünüldüğünde, bir oyunun sahnelenme sürecinde, tiyatro çevirmeninin, bir dramaturg sorumluluğu üstleneceği açıktır. Makalenin başka bir hedefiyse, çevirmenin, erek dilin kaynaklarını kullanarak, çevirisini zenginleştirmesinin, dolayısıyla da kendi biçemini oluşturmasının mümkün olduğunu göstermeye çalışmaktır. Makale bu şekilde, hem kaynak metin yazarının biçemiyle koşut giden, hem de çevirmeninin biçemini yansıtan, sahne gerçeklerinin bilincinde yapılmış bir çevirinin, sahnelenme sürecinde çok daha etkin bir işlev kazanacağını ortaya koymayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler: