Özet:

Eserlerindeki bilgilere göre 14. yüzyılın sonu ve 15. yüzyılın başında yaşadığı tahmin edilen Ârif, tasavvuf alanında, daha çok mesnevi türünde eserler kaleme almış bir şairdir. Şairin eserleri incelendiğinde, kendisinin geniş bir Kur’an ve hadis bilgisine sahip olduğu anlaşılmaktadır. Bu çalışmada âlem kelimesinin anlamları, bunlardan hareketle âlemlerin özellikleri, insan, insan-âlem ilişkisi, üzerinde durulmuştur. Konu ile ilgili olarak, sözlük, ansiklopedi maddeleri ve bazı tasavvufi eserlerden yararlanılmış, Ârif’in Nüsha-i Âlem adlı mesnevisi taranmıştır. Ârif eserinde, evren-insan karşılaştırmalarını, insanın kâinatın bir özeti olduğu ana fikri çerçevesinde yapmıştır. Yedi gök tabakası, yedi gezegen, bu gezegenlerin bulunduğu konumlar, on iki burç, ay, güneş ve yıldızlar, arş, kürsi, levh ve kalem, cennet ve cennete ait bazı özelliklerle iyi ve kötü kavramlarının insandaki karşılıkları ele alınmış; duyularımız, duyu organlarımız, içinde yaşadığımız bedene ve taşıdığımız cana ait özellikler sıralanmıştır. Ayrıca vakit kavramının insan hayatının dönemlerine olan benzerlikleri, insanın iç dünyasında barındırdığı keder ve kaygıların, göz yaşının, gülmenin ve çıkardığımız bazı seslerin, aldığımız nefesin, et, kas ve kemiklerimizin, damarlarımızda akan kanın, yön kavramlarının; katılık, öfkeli olmak, sabretmek gibi huylarımızın tabiatla ilişkisi kurulmuş ve bunlar çeşitli benzetmelerle anlatılmıştır. Eserde insanın dünyaya gönderiliş amacı üzerinde durulmuş; iyi bir kul olmanın gerektirdiği doğru bir inanış, doğruluk içinde bir hayat, kısacası Allah’ın emirlerini yaşamak düşüncesi vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler: