Özet:

Yazı dillerinde tarihi derinlik arttıkça söz varlığındaki değişmelere paralel olarak anlaşılırlık derecesinde de zorluklar ortaya çıkmaktadır. Bu zorlukları gidermek için eserlere bazı müdahaleler yapılmıştır. Bu müdahalelerle eserler, o döneme göre anlaşılır hâle getirilmek istenmiştir. Asıl metinde satır altı açıklamalar yapmak, bu müdahale yöntemlerinden birisidir. 12. yüzyılda telif edildiği tahmin edilen Atebetü’l-Hakayık adlı öğüt ve ahlak kitabında da, böyle bir müdahale görülmektedir. Eserin 15. yüzyılda istinsah edilmiş nüshalarından Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi nüshasında sıkça satır altı açılamalara yer verilmiştir. Bu satır altı açılamalarda geçen bazı Farsça kelime ve ibareler dikkat çekicidir. Satır altı açıklamalar içerisinde Farsça gramer kurallarına göre çekimlenmiş kısa çeviriler bulunmaktadır: anga- “yad kün”, anun- “hazır baş”, kemşür “mi endazed”, tıyur “men mikuned”, busuglı “pinhan şude” vb. Bu çalışmada Atebetü’l-Hakayık’ın zikredilen nüshasındaki, metnin anlaşılması için yazılan ondan fazla satır altı kısa Farsça çeviriler üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler: