Abstract:

Bu çalışmanın amacı, Türk toplumlarında çeviri etkinliğinin geçmişten günümüze uzanan serüvenini tarihsel veriler ve bulgular ışığında incelemek, konuyla ilgili genel bir bakış sağlamaktır. Bir araştırma alanı olarak Türkiye’de çeviri tarihi ile ilgili yapılan çalışmalarda, incelemelerin çoğunlukla Osmanlı dönemi ve Cumhuriyet dönemi üzerine yoğunlaştığını, Osmanlı öncesi dönemde Türk toplumlarındaki değişik lehçe ve dillerin kullanıldığı çeviri etkinlikleri ile ilgili bulguların ise genellikle bu yoğunlaşmanın dışında bırakıldığını görmekteyiz. Bu çalışmada ise, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerindeki kültürel değişimlerle bağlantılı olarak çeviri etkinliklerinin gelişim aşamalarının çalışmanın esas odağını oluşturması ile birlikte Osmanlı öncesi dönemlerdeki oluşumlar da irdelenerek Osmanlı-Türk toplumlarında çeviri etkinlikleri üzerine bir tarihçelendirme örneği oluşturmak amaçlanmaktadır. Bu nedenle çalışmanın kapsamını aşacağı düşünülerek her bir bölümde döneminönemli oluşumlarına yer verilmiş, detaylara girilmekten özenle kaçınılmıştır. Türk dilinin kullanımı, toplumların çokkültürlülüğü, çeviri etkinliklerinin etki alanları ve Türk çeviri tarihine yön veren önemli oluşumlar hakkında da bilgi veren bu çalışmada, her ne kadar çeviri etkinliklerinin öncelikle dini metinler üzerine yoğunlaştığı görülse de zaman içerisinde, özellikle de 19. yüzyılda Reform Hareketleri ve Batılılaşma çabaları kapsamında, içerik ve türlerde meydana gelen değişimler dikkat çekmektedir. Batı’da meydana gelen bilimsel gelişmeler, tıptaki ilerlemeler ve ticari ilişkilerin önem kazanmasıyla birlikte sosyal, kültürel, siyasi ve askeri etkiler ile çeviri etkinlikleri hız kazanmış, böylelikle Modern Türk Edebiyatı’na yeni edebi türlerin de tanıtılması sağlanmıştır.

Keywords: