Özet:

Problem Durumu: Çocuk sanat yoluyla kendini ifade ederken özgür bir ortamda daha zengin bir içerik ve daha fazla deneyimlenmiş bir yaşantı yoluyla öğrenme olanağı bulur. Eğitimde sanatın ve sanat eğitiminin kullanılması ile bireyler, kazandıkları farklı bakış açıları ile yaratıcı yetilerini yaşamlarının her alanına transfer edebilecek, estetik bir bilinç kazanarak çevresini güzelleştirebilecek ve sanattan anlayan bilinçli sanat tüketicileri olarak toplumda yerlerini alacaklardır. Sanat eğitimi yalnız okulla değil, okul dışıyla ve kültürle doğrudan ilişkili olan bir öğretim alanıdır. Bu bağlamda, sanat eğitimi sanatın ve kültürün doğru bir biçimde tüketilmesini ve geliştirilmesini sağlayacak bilinçli sanat tüketicileri yetiştirilmesi bakımından da önemlidir. Bilinçli sanat tüketicisi olan bireyler kendi kültürlerini, geçmişlerini ve toplumsal üretimlerini izleyip değer veren ve onları bir sonraki kuşaklara aktarabilen niteliklere sahiptir. Bu araştırmada, öğrencilerin kendi geçmiş kültürlerini ve tarihlerini öğrenerek kültürel miraslarına sahip çıkmalarını sağlamak amacıyla bir sanat eğitimi uygulaması gerçekleştirilmiştir. Kültürel miras, bir toplumun tarihsel sürecinde biriktirdiği tüm deneyim ve gelenekleri, yani kültürel zenginliğini gelecek kuşaklara aktarabilmesi ile ilgili bir kavramdır. Sanat eğitiminin ilkokullardaki uygulama alanlarından biri olan Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programında (2013) da kültürel miras konusuna ayrı bir vurgu yapılmaktadır. Araştırma, yaşadıkları yerin tarihi ve kültürel geçmişleri hakkında farkındalık yaratma amacıyla sanat etkinliklerinin kullanılması yönünde tasarlanmıştır. Bu yönüyle araştırma, zengin bir tarihsel birikim ve kültürel mirasa sahip bir ilçede yaşayan çocukların kendi kültürlerini tanıyarak ona sahip çıkmalarını ve böylece artık kaybolan kültürel değerlere farkındalık kazandırmayı amaçlaması bakımından önemlidir. Ayrıca araştırma, eğitim sürecinin çocuklara yaz tatili içinde sanat eğitimi yoluyla yapılması ve eğlenceli bir biçimde tasarlanması bakımından da önemli görülmektedir. Araştırmanın Amacı: Bu araştırmanın amacı, ilkokul düzeyindeki öğrencilerin yaşadıkları yerin kültürel mirasını planlanmış sanat etkinlikleri aracılığı ile tanımalarını sağlamaktadır. Bu temel amaca dayalı olarak araştırmada aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır: 1.     Gerçekleştirilen sanat eğitimi etkinliklerinin, öğrencilerin yaşadıkları yerin tarihi ve kültürel mirasına ilişkin bilgilerine nasıl bir etkisi olmuştur? 2.     Öğrencilerin yaşadıkları yerin tarihi ve kültürel mirasına ilişkin bilgileri sanat eğitimi etkinlikleri ve ürünlerine nasıl yansımıştır? 3.     Öğrencilerin uygulama sürecine ilişkin görüşleri nelerdir? Araştırmanın Yöntemi: İlkokul öğrencilerinin sanat etkinlikleri yoluyla yaşadıkları yerin kültürel mirasını öğrenmelerini amaçlayan bu araştırma, çocukların sanatsal anlatım yoluyla kendilerini özgürce ve samimi biçimde dışa vurdukları duygu, düşünce ve algılarını açığa çıkarmada ve sonuçların eğitimsel doğurgularını değerlendirmede etkili bir yöntem olan sanat temelli araştırma yoluyla gerçekleştirilmiştir.  Araştırma, Aizanoi antik kenti ile ayrı bir öneme sahip olan Kütahya’nın Çavdarhisar ilçesinde gerçekleştirilmiştir. Araştırma süreci, antik kentin Aizanoi isminden günümüzdeki Çavdarhisar ismini alışına dek geçirdiği tarihsel sürecin hazırlanan sanat etkinlikleri yoluyla öğretilmesi biçimde tasarlanmıştır. Araştırmanın katılımcıları, bu ilçede yaşayan farklı sınıf düzeyindeki 11 ilkokul öğrencisinden oluşmaktadır. Antik kentte Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Denizli Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü tarafından arkeolojik kazı çalışmaları yapılmaktadır. Araştırma, söz konusu kazı evinde ve Zeus tapınağında gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri; açık uçlu bilgi formu, yarı-yapılandırılmış görüşme ve doküman incelemesi olmak üzere üç farklı yolla toplanmış ve betimsel analiz yoluyla analiz edilmiştir. Araştırmanın Bulguları: Araştırmada elde edilen bulgular “uygulama öncesi”, “uygulama” ve “uygulama sonrası” biçiminde 3 temada sınıflandırılmıştır. Uygulama öncesi süreçte, öğrencilere yaşadıkları yerin kültürel mirasına yönelik ön bilgilerinin ortaya konması için açık uçlu bilgi formu uygulanmış ve öğrencilerin Aizanoi ismini ilçedeki kazı çalışmaları ile ilişkilendirdikleri, diğer tarihsel sürece ilişkin herhangi bir bilgilerinin olmadığı görülmüştür. Araştırmanın uygulama sürecinde ilk olarak Aizanoi isminin nereden geldiğine ilişkin anlatılan mitolojik hikâyenin ardından öğrencilere hikâyedeki mitolojik kahramanları içeren bir maske çalışması yaptırılmıştır. Maske yapımındaçok tercih edilen kahramanların Zeus ve Aizanoi adının kaynağı olan Azan olduğu görülmüştür. İkinci uygulama olarak, şehrin kuruluşuna ilişkin yapılan çalışmada hem Frigler hem de Friglerin şehri nasıl kurduğuna ilişkin kısa bir bilgi verilmiş ve ardından sihirli boya tekniği ile resim çalışması yapılmıştır.  Üçüncü uygulama oturumunda, Lidya uygarlığı ele alınmış ve parayı ilk bulan bu uygarlığa ilişkin kilden para tasarımı çalışması gerçekleştirilmiştir. Dördüncü uygulama oturumunda Romalılar ile ilgili bir çalışma yapılmış ve yaşanan bu köydeki birçok mimari eserin bu döneme ait tanıtımları yapılmıştır. Çalışmanın sonunda ahşap plakalar üzerine oyun hamuru ile rölyef çalışması yapılmış ve öğrenciler gruplar halinde gördükleri bu mimari eserlerden yola çıkarak kendi tasarımlarını gerçekleştirmişlerdir. Beşinci uygulama oturumunda Çavdarhisar isminin nereden geldiğine ilişkin yapılan Osmanlılar çalışmasında ise pastel boya ile resim çalışması yapılmıştır. Uygulamanın son oturumunda ise öğrencilere katılım belgeleri dağıtılmıştır. Uygulama sonrasında ise, öğrencilere yaşadıkları yerin kültürel mirasına yönelik ön bilgilerinin ortaya konması için dağıtılan açık uçlu bilgi formu yeniden uygulanmış ve öğrencilerin buradaki bilgileri neredeyse eksiksiz doldurdukları görülmüştür. Ardından, uygulama sürecine yönelik öğrencilerle yarı-yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Görüşmeler sonucunda, öğrencilerin tamamının bu uygulamayı çok eğlenceli buldukları ve ilk kez böyle bir çalışma yaptıkları görülmüştür. Ayrıca öğrenciler, bu uygulamanın öğretici olması boyutuna da vurgu yapmışlardır.  Araştırmanın Sonuçları ve Önerileri: Çeşitli sanat etkinlikleri yoluyla öğrencilerin yaşadıkları yerin kültürel mirasına ilişkin farkındalık kazandırmayı amaçlayan bu araştırmada, araştırma sorularına bağlı olarak üç temel sonuç elde edilmiştir. İlk olarak araştırmada, öğrencilere yapılan etkinlikler aracılığı ile öğrencilerin yaşadıkları yerin tarihi ve kültürel mirasına ilişkin bir bilgi birikimi edinebildikleri sonucuna varılmıştır. Uygulama öncesi ve sonrasında dağıtılan bilgi formlarının öğrenciler tarafından uygulama sonunda doldurulmuş olması, yapılan sanat etkinliklerinin öğretici olduğu biçiminde yorumlanabilir.  Araştırmanın bir diğer sonucu, öğrencilerin sanat etkinliği bitiminde ürünleri üzerine yapılan görüşmelerde, hangi uygarlığa ilişkin etkinlik yapıldıysa sanat ürünlerini o uygarlıkla bağdaştırarak açıklamalarda bulunmuş olmalarıdır. Örneğin Lidya uygarlığına ilişkin yapılan kilden para tasarımı sonrasında yapılan görüşmelerde bir öğrenci dışındaki tüm öğrenciler para tasarımını konunun çıkış noktası olan Lidyalılarla bağdaştırarak anlatmışlardır. Bu durumun nedeni, öğrencilerin görerek ve hissederek öğrenmelerinin sağlanması olarak görülebilir. Araştırmanın son sonucu ise, öğrencilerin tamamının yapılan uygulamada çok eğlendikleri görülmüş olmasıdır. Bu sonucun nedeni, öğrencilerin yapılan etkinlikleri oyun oynama ile özdeşleştirmeleri olabilir. Araştırma sonuçlarına dayalı olarak, sanat eğitiminin yalnızca sanatsal içerikli derslerde değil diğer tüm diğer disiplinlerin öğretiminde bir yöntem olarak kullanılması, sanat eğitimine ilişkin uygulamaların sınıf dışında da yapılması önerilebilir. Bu bağlamda, sınıf öğretmenlerinin çeşitli tarihi ören yerlerine, müze ve sanat galerileri gibi mekânlarda uygulamalara özendirilmeleri ve bu uygulamalar için bilgilendirilmeleri gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler: