Abstract:

Fuzûlî'nin Türkçe gazelleri, dinî muhtevâsının çoğunu Kur'ân-ı Kerîm'den alması dolayısıyla ilâhî sanatın beşerî sanata yansımış en güzel örnekleridir. Fuzûlî gazellerini yazarken Kur'ân-ı Kerîm'de geçen Hz. Âdem, Hz. Nûh Hz. İbrâhim, Hz. Ya'kûb, Hz. Yûsuf, Hz. Mûsâ, Hz. Süleymân ve Hz. İsâ peygamberlerden ve Hz. Havvâ, Hz. Meryem gibi şahsiyetlerden bahsetmektedir. Bununla birlikte, onun na’tını yazmanın aşkın kemâl seviyesine ulaşmanın bir işareti ve tüm hareketlerinin Allah’ın rızası dâhilinde olduğuna temas ettiği Hz. Muhammed'den (a.s.), beyitlerinde kişileştirerek anlattığı Cebrâîl'den (a.s.), özel bir bilgi verildiği belirtilen Hızır'dan telmih, teşbih, mübâlağa ve tenâsüp gibi pek çok edebî sanatla birlikte bahsetmektedir. Fuzûlî hüner bağının gülü olarak tanımladığı gazellerinde bazen kendisini Hz. Âdem’le bir tutarak bir zamanlar cennete yakın olduğunu ifade ederken bazen sevgilinin, Mısır’a benzettiği gönlüne sultan oluşunu Hz. Yûsuf’a telmihte bulunarak yapar. Kimi zaman da karşımıza gül bahçesi yerine külbe-i ahzânı seçen Hz. Ya’kûb gibi çıkar. Hz. Peygamber’e olan sevgi ve hürmetini mirâc hâdisesine, sünnetinin yoluna uyarak affa erişileceğine, dürr-i yetim oluşu ve yüzünün nurla dolu olmasına değinerek sunar. Fuzûlî, ilâhî aşkın terennümlerini ve sevgiliye duyduğu hisleri gazellerine nakşederken dinî şahsiyetlerden ve onların özelliklerinden ziyâdesiyle istifâde eder. Çalışmamızda dinî şahsiyetlerin Kur’ân-ı Kerîm’de, Türk edebiyatında ve Fuzûlî’nin Türkçe gazellerinde hangi özellikleriyle ve ne şekilde geçtiği beyitlerden örneklerle ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Keywords: