Özet:

Bir aruz terimi olarak imale, bir kelimedeki kısa ünlüyü, uzun ünlü şeklinde okumak ve taktide o şekilde değerlendirmektir. Başka bir ifadeyle açık heceyi, kapalı hece yerine koymaktır. Divanlarda en fazla görülen aruz uygulamalarının başında imale gelir. Araştırmacılar tarafından imale bir kusur olarak görülmüş, vezin gereği yapıldığı vurgulanmış ve ahengi bozduğu söylenmiştir. Ancak şairlerin elinde imalenin anlam-ahenk bütünlüğü içinde kullanıldığı, vurgu ve tonlamaya eşlik ettiği görülmektedir. Şairler, imaleyle bir unsuru belirgin kılmak, bir kavramı vurgulamak, anlamı pekiştirmek ve abartmak, duygulara eşlik etmek istemişlerdir. Bu çalışmada Fuzûlî’nin, Türkçe Divanı’nın gazeller bölümünde imaleyi, kelime ve eklerde nasıl ve niçin kullandığı incelenmiştir. Fuzûlî’nin imale konusundaki tasarruflarını tespit edebilmek için ayrıntılı tablolar hazırlanmış, bu tablolar eşliğinde Fuzûlî’nin, Bâkî ile imale kullanımı noktasında birleştiği ve ondan ayrıştığı yönler gösterilmiştir. Özelde şairin kendisinin, genelde divan şairlerinin imale konusunda gösterdikleri hususiyetleri ve imale temayüllerini tespit edebilmek amacıyla aynı yüzyılda yaşamış bu iki büyük şairin imale kullanımları karşılaştırılmıştır. Fuzûlî’nin imale konusundaki tasarrufları ve zevki ortaya koyulurken bir uygulama olarak imale de farklı yönlerden ele alınmıştır. Her iki şairin imale algısından hareketle aruz uygulamalarının ve bu uygulamalara dayalı bazı tasarrufların nasıl görülmesi gerektiği, bu uygulamaların anlam ve ahenkle münasebetinin olup olmadığı Fuzûlî ve Bâkî’den hareketle sorgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler: