Abstract:

1960’lı yıllardan itibaren özellikle başta Latin Amerika olmak üzere üçüncü dünya ülkelerinde görülmeye başlayan üçüncü sinema akımı hem estetik hem de tematik anlamda Amerikan ya da Hollywood sineması olarak da adlandırılan birinci sinemadan ve auteur ya da sanat sineması olarak da ifade edilen ikinci sinemadan ayrışmaktadır. Temelinde politik bir tavrı benimseyen üçüncü sinemacılar toplumsal değişimin bir parçası olarak sinemanın ideolojik işlevinin ön plana çıkmasını önemserler ve sinemayı adeta bir silah olarak kullanırlar. Türk sineması içinde 1960’lı yıllarda başlayan toplumcu yaklaşım 1970’li yılların ortasından itibaren yeni sinemacı kuşağının ortaya çıkışıyla Türk sinemasında üçüncü sinemanın etkin olmasının önünü açmıştır. Başta Yılmaz Güney olmak üzere Şerif Gören, Zeki Ökten, Erden Kıral, Yavuz Özkan gibi yönetmenler 1960’ların sonundan itibaren ortaya çıkan Devrimci sinema geleneğinin parçası olmakla birlikte sinemanın politik diline vurgu yapmışlar ve bu çerçevede filmler üretmişlerdir. Ancak bu sinemacılar arasında üçüncü sinema diline en çok yaklaşabilen Yavuz Özkan olmuştur. Özkan, sinemanın ideolojik işlevini toplumsal dönüşümün bir parçasına dönüştürerek izleyicilerin aktif katılımını amaçlamış ve onların bilinçlenmesine katkı sağlamıştır. Bu kapsamda çalışma, Yavuz Özkan’ın 1980 öncesi çekmiş olduğu filmlerdeki politik unsurları ideolojik eleştiri yöntemi ile açığa çıkarmayı hedeflemektedir. Özkan’ın ilk filmi Maden (1978) ve sonrasında çektiği ikinci filmi Demir Yol (1979) ile sinema dilinde politik unsurlar kendisini göstermiş ve sınıf temelli yaklaşımı ile dönemin en önemli yapıtları ve üçüncü sinemanın Türk sinemasındaki en önemli filmleri olduğu tespit edilmiştir.

Keywords: