Özet:

The dream, which is part of our life, is, in the simplest way, a series of fantasies seen during sleep; it is a sexual event that man sees with the spirit and realizes with the mind. Depending on the structure of faith and culture, each nation and religion has its own dream motives, acceptances and traditions. Thro the history of civilization, religious beliefs, religious traditions, mythical traditions and lifestyle have taken certain roles in the understanding and explanation of the dream. During this time, dreams have become an important material processed in the art, folklore and literary works of the societies in which they incorporate their formations, mysterious structures and characteristics. The importance given to the dream in Turkish culture has also reflected our literature. Studies on this subject have focused more on the dreams in the divans, dreams in the mesnews, the style of love in Turkish folk poems and dreams in modern literature. The use of the dream as a literary subject has gained frequency in the post-Islamic periods. When it comes to the dreams of the pre-Islamic texts, there are no data about the dreams in the writings, which are the first known written documents of Turkish, so the first dreams in our written sources can be taken to the Old Uighur period. Thro their history, the Turks entered different religions and eventually accepted Islam. In my opinion, these religions (Buddhism, Manichism, Christianity, Tibetan Buddhism) have also reflected their literature; Buddhist, Manichist and a few Christian Uighur works have come into the body. It is possible to date Buddhist Uyghur literature, which consists of translation works that mostly belong to the Buddhist clying, from the 9th century to the end of the 14th century. Initially, more translations from Cold, Toharc and Chinese have recently left their place for translations from works from Chinese and Tibetan Buddhism. In the historical periods of the Turkish language, the periods before the Karahanis period/pre-Islamism have not been much processed, a detailed and comprehensive study of the dreams found in the ancient Turkish texts before Kutadgu Bilig has not yet been done. As it is known, most of the remaining writings from the ancient Uighur period are Buddhist content translations. The dreams and motives presented in the text are also generally seen in these texts. The word will be presented in this article along with the examples identified in the text of the Ancient Uyghur period, which is the second stage of the Ancient Turkish period, especially in the text of the Buddhist Uyghur Literature; the pieces of the dream passed in the aforementioned works and their translation to the Turkish, the dream motives in the text will be evaluated.

Anahtar Kelimeler:

Özet:

Yaşantımızın bir parçası olan Rüya, en basit ifadeyle, uyku sırasında görülen hayal dizileridir; insanın ruhu ile gördüğü ve aklı ile idrak ettiği tinsel olaydır. İnanç ve kültür yapısına bağlı olarak her milletin ve dinin kendine özgü rüya motifleri, kabulleri ve tabir gelenekleri vardır. Medeniyet tarihi boyunca rüyanın anlaşılması ve açıklanmasında dinî inançlar, dinsel hüviyet taşıyan gelenekler, mistik adetler ve yaşam tarzları belirli roller üstlenmiş. Bu zaman içerisinde rüyalar oluşumları, gizemli yapıları ve özellikleriyle içine aldıkları toplumların sanatında, folklorunda ve edebi eserlerinde işlenen önemli malzeme konumuna gelmiştir. Türk kültüründe rüyaya verilen önem edebiyatımıza da yansımıştır. Bu konudaki çalışmalar daha çok divanlardaki rüyalar, mesnevilerdeki rüyalar, aşık tarzı Türk halk şiirlerindeki ve modern edebiyattaki rüya motifleri üzerinde yoğunlaşmıştır. Rüyanın edebî öge olarak kullanılışı esas olarak İslamiyet sonrası dönemlerde sıklık kazanmıştır. İslamiyet öncesine ait rüya metinlerine gelince Türkçenin bilinen ilk yazılı belgeleri olan yazıtlarda rüya ile ilgili herhangi bir veri bulunmamakta, dolayısıyla yazılı kaynaklarımızdaki ilk rüya metinleri Eski Uygurca dönemine kadar götürülebilmektedir. Türkler tarihleri boyunca farklı dinlere girmiş nihayetinde İslam dinini kabul etmişlerdir. Benimsenen bu dinler (Budizim, Manihaizm, Hristiyanlık, Tibet Budizmi) onların edebiyatına da yansımış; Budist, Maniheist ve az sayıda Hristiyan Uygurlara ait eserler vücuda gelmiştir. Çoğunluğu Budist küliyata ait olan çeviri eserlerden oluşan Budist Uygur edebiyatını 9. yüzyıldan başlayıp 14. yüzyılın sonlarına değin tarihlendirmek mümkündür. Başlangıçta daha çok Soğudçadan, Toharcadan ve Çinceden yapılan çeviriler son dönemde yerini Çinceden ve Tibet Budizmine ait eserlerden yapılan çevirilere bırakmıştır. Türk dilinin tarihî dönemleri içinde Karahanlılar döneminden önceki/ İslamiyetten önceki dönemler pek işlenmemiş, Kutadgu Bilig’den önceki Eski Türkçe metinlerde yer alan rüya motifleri üzerine ayrıntılı ve bütünlüklü bir çalışma henüz yapılmamıştır. Bilindiği üzere, Eski Uygurca döneminden kalan yazmaların çoğu Budist içerikli çeviri eserlerdir. Yazıda sunulan rüya metinleri ve motifleri de genel olarak bu metinlerde görülmektedir. Söz gelimi, bu yazıda Eski Türkçe döneminin ikinci evresi olan Eski Uygurca dönemi metinlerinde, özellikle de Budist Uygur Edebiyatına ait metinlerde geçen rüya motifleri tespit edilen örnekleriyle birlikte sunulacak; sözü edilen eserlerde geçen rüya parçaları ve onların Türkiye Türkçesine aktarımı verilecek, metindeki rüya motifleri değerlendirilecektir.