Özet:

İslam felsefesinde anasır-ı erbaa olarak bilinen unsurlar teorisi, antik Yunan’da ortaya çıkmış, sonra da Süryaniler aracılığıyla İslam dünyasına aktarılmıştır. Bu miras fikirler, müslüman filozofların hemen hemen tamamının felsefi sisteminde yer almıştır. XVIII. yüzyıl Osmanlı alimlerinden Erzurumlu İbrahim Hakkı da, ansiklopedik nitelikteki Marifetname adlı eserinde, kainatın var oluş konusunu işlerken anasır-ı erbaa görüşüne yer vermektedir. İbrahim Hakkı, kainatın ortaya çıkışı konusunda meşşai filozofların, özellikle de İbn Sina’nın felsefi modelini takip eder. Ona göre sudûr neticesinde ortaya çıkan kainat, ay altı ve ay üstü alemi olarak ikiye ayrılır. On akıl ve felekler, ay üstü alemine ait ulvi (semavi) varlıklar iken ateş, hava, su ve topraktan oluşan dört unsur, ay altı alemine ait süfli (aşağı) cisimlerdendir. Dört unsur, dünyadaki varlıkların yapıtaşlarıdır. Bu unsurlardan ay üstü alemdeki varlıkların etkisiyle sırayla madenler, bitkiler, hayvanlar ve insanlar ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler: