Özet:

Sovyetler Birliği’nin parçalanması sonucu bağımsızlıklarına kavuşan Türk Cumhuriyetleri siyasi, askerî, ekonomik, etnik, dinî ve sosyal nitelikte bir dizi ciddi iç ve dış güvenlik tehdidiyle karşı karşıya kalmıştır. Bu devletler ve coğrafya 1990’lı yıllardan bu yana uluslararası ilişkiler çalışmalarının dikkat çeken tartışma konularından birisi hâline gelmiştir. Türk Cumhuriyetleri’nin kapsadığı Türkistan bölgesi Rusya, Çin, Hindistan, Pakistan, Afganistan, İran, Karadeniz ve Hazar Denizi tarafından çevrelenen bir coğrafyanın merkezini teşkil etmektedir. Bu alan yaklaşık 12 milyon km² olup 200 milyona yakın nüfusu da içerisinde barındırmaktadır. Dünyanın önde gelen önemli petrol ve doğalgaz havzalarından birisi olarak da öne çıkan bu coğrafyada varlıklarını korumak ve sürdürmek arzusunda olan Türk Cumhuriyetleri, karşı karşıya kaldıkları güvenlik ve sosyo-ekonomik zorlukları aşmak için birbirleriyle çeşitli iş birliği girişimlerine ihtiyaç duymaktadırlar. Türk Cumhuriyetleri’nin çevresinde Afganistan, Rusya, Çin, İran ve Hindistan gibi ülkelerin bulunması nedeniyle ABD başta olmak üzere büyük güçlerin bölgeye olan ilgisinin artması, SSCB’nin dağılması sonucunda ortaya çıkan ortak sorunlar, Türk Cumhuriyetleri’ni ulusal egemenliklerini korumak için güvenlik ve iş birliği alanında realist politikalar belirlemeye yöneltmiştir. Günümüze dek Türk Cumhuriyetleri’ni bir araya gelmeye zorlayan güvenlik başta olmak üzere ekonomik, sosyal ve ulusal egemenlik gibi temel konularda 30 yıl içerisinde devletlerin iç siyasi gelişmeleri ve büyük güçlerin etkisi altında bazı konularda arzu edilen sonuca ulaşılmış, bazılarında ise hala nihai sonuca erişilememiştir. Tüm bunlara karşın konjonktürel gelişmelere bağlı olarak yeni sorunlar da ufukta belirmektedir. Bu çalışmada, Türk Cumhuriyetleri’nin üyesi olduğu uluslararası örgütlerin güvenlik problemlerinin çözümü ve askerî iş birliği imkânları üzerinde durulmuştur. Türk Cumhuriyetleri’nin üye oldukları örgütlerin mevcut güvenlik politikaları ve iş birliği girişimlerinin çıktıları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bu bağlamda sırasıyla, Rusya öncülüğünde kurulan Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü, Rusya-Çin ortaklığında kurulan Şanhay İş birliği Örgütü ve Türkiye ile birlikte kurulan Türk Devletleri Teşkilatı ele alınarak söz konusu örgütlerin güvenlik anlamında bölgeye etkileri değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler: