Özet:

Kur’ân, kendisine farklı açılardan bakılabilen, muhtelif yaklaşımlarla değerlendirilmeye imkân veren bir kitaptır. Onun en bariz özelliği hiçbir şüphe bulunmayan, apaçık deliller içeren bir “kitap” olmasıdır. Bütün özelliklerini bildiği insanı ve her şeyi var eden Allah’ın mesajıdır. Kur’ân’ın muhatabı en güzel biçimde yaratılan edebî zevk, sanat ve estetik yönü de bulunan insanlardır. Muhataplarının insan olması sebebiyle de beşerî diyebileceğimiz bir takım edebî özellikleri ihtiva etmektedir. İlk emrinin “Yaratan Rabbinin adıyla oku!” (Alâk 96/1) olması bir yönüyle onun edebiyatla irtibatını da ifade etmektedir. Çünkü sözlü veya yazılı lafızlar edebiyatın malzemesini oluşturmaktadır. Bu ilâhî emirde de düşünülebilen, anlaşılabilen ve okunabilen muhtevadaki dini veya dünyevi her tür nesnenin okunmasına yönelik açık bir emir söz konusudur. Kur’ân’ın kadın, erkek, mümin, münafık, kâfir, mütereddit, bedevi veya medeni çok farklı muhatap kitlesi bulunmaktadır. Çağları ve bölgeleri aşan evrensel ilkeleriyle Kur’ân’ın indiriliş maksadı insanların hidayeti ve doğru yolda olmalarını sağlamaktır. Bu sebeple farklı ırk, renk, inanç ve kültürel seviyedeki hitap alanının ilgi ve dikkatlerini iletilen mesaja çekmek için zaman zaman va‘d, vaîd, istifham, kasem, icmal, temsil, kıssa ve tasvir gibi muhtelif metotlar kullanmaktadır. Bu özelliklerinden dolayı Kur’ân’a asla salt bir edebî eser gözüyle de bakılmamalıdır. Çünkü Kur’ân bu tür edebî unsurları ilahi mesajın anlaşılmasına aracı olması amacıyla kullanmaktadır. Ayrıca mesajını iletmek maksadıyla Kur’ân’ın kullandığı edebî anlatım üslupları burada değinilenlerden de ibaret değildir. Belki bir edebiyatçı gözüyle bakıldığında daha pek çok edebî özellikler keşfedilebilir. Kur’ân’ın edebî yönü ve anlatım üslubundaki çeşitlilik(tenvî‘) bağlamında gerek edebiyatla ilişkisi gerekse Kur’ân’ın doğru anlaşılması açısından bu yönlerinden bir kısmının örneklenmesi oldukça önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler: