Özet:

Tramvayın modern bir ulaşım aracı olarak İstanbul halkının hayatına girmesi, kimi davranış kalıplarının değişimini de beraberinde getirmiştir. Osmanlı başkentinde yan yana zengin fakir aynı mahallelerde birlikte yaşayan ahali, mevkili tramvay kullanımıyla ekonomik durumlarına göre sınıflandırıldıkları yeni bir tüketim davranışıyla karşı karşıya kalmıştır. Daha fazla para ödeyerek birinci mevkide seyahat etmenin sağladığı ayrıcalık, toplum kesimlerinin ekonomi temelli ayrışmasında öncü rol oynamıştır. Mevkilerine göre seyahatin dağılımının analizi ve semtler arası farklılıkların karşılaştırılması, dönemin toplum yapısı ve ekonomik durumu hakkında çok değerli veriler sunmaktadır. Birinci ve ikinci mevki tramvay araçlarının, İstanbul toplu ulaşımının ana omurgasını teşkil ettiği 1920-1930 yıları arasına ait Tramvay Şirketi’nin performansı, yolcuların mevkilerine göre farklılaşan konforlarının sınırlarını belirlemektedir. Çalışma dönemi boyunca ana güzergâhları oluşturan tramvay hatlarının her birinin grafikleri kendi özelinde değerlendirilerek, analizleri karşılaştırmalı olarak yapılmıştır. Açılan ve kapanan tramvay hatları, birinci mevki araçların ısrarla kaldırılmasının istendiği güzergâhlar, birinci mevki araçların kullanımının tercihen mi yoksa bir tür zorunluluktan mı kaynaklandığı belgeler ve veriler ışığında irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: