Abstract:

Zarf-fiillerin Türkçenin ilk yazılı eserlerinden itibaren ne denli değişik işlevlerde kullanıldığını takip edebilmekteyiz. Eski Türkçe döneminden günümüz Türk lehçelerine kadar, zarf-fiil ekleri fiillerin cümle içinde zarf olarak kullanılmasını sağlayarak, fiillere birtakım işlevler kazandırmıştır. Bazı durumlarda da zarf-fiiller asıl işlevini/işlevlerini kaybetmiş veya başka bir yapıya aktarmıştır. Eski Türkçe döneminden beri takip edebildiğimiz {-(G)XncA} zarf-fiil ekinin genellikle iki anlamda ve işlevde kullanıldığı görülmektedir: Bunlardan ilki (-dığı zaman, -dığında) anlamında zamandaşlık işlevi; ikincisi (-ıncaya kadar, -ana kadar) anlamında sınırlılık işlevidir. Özellikle Türkiye Türkçesinde {-(y)XncA} zarf-fiilinin sınırlama işlevi, tek başına {-(y)XncA} eki ile karşılanamadığı için, bu anlam “Fiil+ {-(y)XncA}+(y)A ve çekim edatı” şeklinde formüle edebileceğimiz bir yapıyla ifade edilir. Eski Anadolu Türkçesinde ise sınırlama işlevini oluşturan {-(y)XncA}‘nın dört farklı formunu görmekteyiz: 1. “-(y)XncA” 2. “-(y)XncA ve çekim edatı” 3. “-(y)XncA(y)A ve çekim edatı” 4. “Tâ/çak... -(y)XncA”. Günümüzde ise Eski Anadolu Türkçesindeki bu dört farklı formun Doğu Trakya Ağızlarında işlek bir biçimde kullanıldığı görülmektedir. Çalışmamızda bu konu üzerinde durulacaktır.

Keywords: