Abstract:

Milletlerin geleceği, bugünün ve dünün değerleri üzerine kurulur. Sağlam bir gelecek oluşturmak için, düne ait kültürel unsurların gün yüzüne çıkarılıp değerlendirilmesi gerekir. Türk halk kültürü ve edebiyatı sahasında geçmişe ait değerleri barındıranönemli eserlerden birisi de cönklerdir. Oluşumunu ve gelişimini halkın içinde tamamlayan, zamanın tüm olumsuz şartlarına direnerek günümüze kadar gelebilen cönkler, Âşık edebiyatı, Tasavvuf edebiyatı, Halk edebiyatı, Halk bilimi ve Klasik edebiyat gibi edebiyat biliminin farklı dallarına kaynaklık ederler. Genelde halk şairlerinin şiirlerini ihtiva etmekle birlikte yer yer Klâsik edebiyatımıza mensup şairlerin şiirlerini de ihtiva eden cönklerde, halkın tarihi, yaşam biçimi, gelenek görenek ve inanışlarına dair de birçok malzeme bulunur. Bu bakımdan cönkler, sözlü edebiyat araştırmalarında yeni malzemeler çıkarma ve bu malzemeleri araştırmacıların dikkatlerine sunma da önem arz ederler. Cönklerin, iç ve dış özellikleri araştırmacılar tarafından incelendiğinde, Türk kültürü, tarihi, edebiyatı ve sanatına dair birçok önemli bilgiye ulaşılabilir. Bu açıdan cönklerdeki şiirlerden hareketle devrin şiir anlayışı, popüler şairleri / şiirleri, edebi zevki, saz şairlerinin ya da divan şairlerinin hiç bilinmeyen şiirlerine de ulaşılabilir. Zengin dil özellikleri ile cönkler, yazıldıkları devirlerin ağız özelliklerini, mahallî kelime, deyim ve atasözlerini de barındırırlar. Dolayısıyla cönkler, geçmişten günümüze Türk dilinde ortaya çıkan değişmeleri de gösteren kaynak niteliğinde eserlerdir. Deyim yerindeyse cönkler Halk şiirimizin özü, gözesi ve aynı zamanda bütün bir birikimi, hazinesidir. Türk edebiyatınınönemli yazılı kaynaklarından olan cönkler üzerine bugüne kadar birçok çalışma yapılmıştır. Yapılan çalışmalarda cönkler, şekil, muhteva, önem gibi farklı açılardan incelenmiş ve ele alınmıştır. Bu yazıda Türkiye’de cönkler üzerine yapılan yayımların, belli başlıları hakkında, çalışmaların yayım yılları esas alınarak özlü tanıtımları yapılmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Cönk, cönklerin önemi, yazılı kaynak, Türk halk kültürü, Türk edebiyatı.

Keywords: