Abstract:

Ritüeller ve inançlar, insana, çevreye ve şartlara göre farklı şekillerde anlaşılırlar. Doğaüstü güçlerden korunma inancı ve arayışı bugün dahi hemen hemen bütün insanlık için devam etmektedir. Kadim uygarlıklardan günümüze kadar şekil değiştirerek gelen korunma içgüdüsü özellikle Anadolu Müslümanlığında yatır kültünü doğurmuştur. Bazı mekânlar, gerçekliğine bakılmaksızın kutsal kabul edilerek büyük saygı görür. Buralarda yatan kişilerin de kutsal olduklarına inanılır. Velinin yaşarken sürdürdüğüne inanılan kerametlerini öldükten sonra da sürdürdüğüne inanılması gibi onların kutsal sayılmalarına sebep olan ortak özellikler bulunmaktadır. Bir diğer ortak özellik ise mezarlarının olduğu mekânlar ve onların görünümüdür. Yatırların, türbelerin, velilerin, evliyaların ya da dini kisve altındaki kişilerin gerçek veya varsayılan mezarlarının ortak özelikleri vardır. Bunlar çoğunlukla inananları kendilerine cezbedecek bir yükseltinin üzerinde –kaya, tepe, dağ- ihtişamlı bir ağacın gölgesinde, bir bahçenin ortasında, bir su kaynağının yakınında ya da yeşilliklerle kaplı bir yerde bulunur. Bu tür yerlerde bir zatın yattığına dair işaretler olmasa bile her zaman kutsal sayılmışlardır. Kutsal sayılan bu yerler bazen hiç tanınmayan bazen de aşina olunan birine ait olabilir. Aşina olunan isimler arasında Âşık Karacaoğlan ve Kul Emin de bulunmaktadır. Her ikisinin de mezarları olduğuna inanılan yerler kutsal kabul edilmiştir. Birçok Karacaoğlan mahlaslı âşıktan birinin de Yozgatlı Karacaoğlan olduğuna dair görüşler mevcuttur. Bu görüşleri kuvvetlendirecek en önemli işaret ise Karacaoğlan’a ait olduğuna inanılan Yozgat’taki mezardır. Âşık Karacaoğlan’ın mezarı günümüzde ziyaret yerine dönüşmüş ve Karacaoğlan’ın da şifa veren bir veli olduğu inancı yaygınlaşmıştır. Bu duruma benzer başka bir mezar ise yine âşık olan Kul Emin’e aittir. Kul Emin’in de mezarı şifa veren bir ziyaret yerine dönüşmüştür. Bu çalışmada bahsedilen kutsal mekânlarda mezarları bulunan Âşık Karacaoğlan ve Kul Emin’in velilik mertebeleri ile günümüzde mezarlarının ziyaret yeri haline dönüşmesi sosyolojik ve psikolojik açıdan incelenecektir.

Keywords: