Özet:

A k kavramõna bakõ , toplumdan topluma de i ir. A k, insanõn içinde yeti ti i muhitin de er yargõlarõndan en fazla etkilenen kavramlardan biridir. Kendi içine kapalõ bir hayat süren gelenekli toplumlarda a k, daha çok ayõp ve günah kavramlarõndan hareketle ayõplanõr ve yasaklanõr. A kõn ayõp ve günah kavramlarõ ile birlikte de erlendirilmesinde, toplumun de er yargõsõ önemli bir rol oynar. Kabile, topluluk, a iret, aile büyüklerinin bir takõm endi eleri de a kõn üzerinde gelene in etkili olmasõna yol açar. Ya lõlar ve büyükler, gençlerin kendi hayatlarõnõ ve geleceklerini ilgilendiren a k-evlilik gibi bir konuda tek ba larõna karar vermelerine çok fazla ho görü ile bakmayabilir. Bunda kendi varlõklarõnõn göz ardõ edilerek otoritelerinin sarsõlmasõ gelirin bölünmesine dair ekonomik endi eler kar õ tarafõn sosyal statü bakõmõndan kendilerine yara õp yara mayaca õ gibi kaygõlar ön plana çõkabilir. Böylelikle a k-gelenek çatõ masõ kaçõnõlmaz olur. Leylâ ile Mecnun, Arap, Fars ve Türk edebiyatõnda oldukça ilgi görmü ve pek çok air tarafõndan yeniden yazõlmõ bir a k hikâyesidir. Hikâyenin kayna õ, Mezopotamya’da Babil medeniyetine kadar gitmektedir. "slâm’õn geli inden sonra önce Arap edebiyatõnda, sonra Fars edebiyatõnda, daha sonra da Türk edebiyatõnda yaygõn olarak i lenen Leylâ ile Mecnun hikâyesi, kimi airler tarafõndan insani, kimi airler tarafõndan da tasavvufi bir metin hâline sokulmu tur. Be erî a kõ öne çõkaran airler akla ve zevke tasavvufi a kõ öne çõkaran airler ise kalbe hitap eden bir metin ortaya koymu lardõr. Türk edebiyatõnda Fuzûlî’nin Leylâ ile Mecnun mesnevîsi, söyleyi gücü bakõmõndan önce yazõlanlardan da, sonra yazõlanlardan da büyük ölçüde ayrõlõr. Hatta diyebiliriz ki Leylâ ile Mecnun hikâyesini tek ba õna Fuzûlî temsil eder. Bu hüküm, Arap ve Fars edebiyatlarõndaki Leylâ ile Mecnun mesnevîlerini de kapsamaktadõr. Fuzûlî’nin Leylâ ile Mecnun mesnevîsinde gelenek, gençlerin birbirlerine duydu u a k kar õsõnda bir çatõ ma unsuru olarak i lenir. Bu makalede, Fuzûlî’nin Leylâ ile Mecnun mesnevîsindeki a k-gelenek çatõ masõ üzerinde durulacaktõr

Anahtar Kelimeler: