Abstract:

BMetin sözdizimi incelemeleri, bir metnin veya söylemin dilsel yapısının kapsamlı bir şekilde tanımlanabileceği, metinsel yapıların ve metinsel iletişim biçimlerinin dilbilim çerçevesinde incelendiği modern bir eğilimdir. Metinsel tutarlılık, modern çağda Arap dilbilimcilerinden büyük ilgi görmüştür. Metinsel tutarlılık, metin standartlarından biridir. Ve bir yandan metnin iç öğelerini, diğer yandan metin ve çevresindekini birbirine bağlamaya katkıda bulunan, biçimsel ve anlamsal ilişkiler veya araçlar anlamına gelir. Aynı zamanda şiir ve nesirde, bir metnin diğerinin yerini alamayacak şekilde tutarlı bir bütün olmasını sağlayan önemli bir özelliktir. Kur'an-ı Kerim, mucizevi bir kitaptır. Bu Kitab'ın mucizevi yönleri, bir araştırmacının bunları açıklayamayacağı veya bir grup araştırmacı tarafından tanıtılamayacak kadar büyüktür. Ve metinsel tutarlılık özelliği bu büyük kitabın sırlarından biridir. Metinsel tutarlılık, çok değerli bilim adamları tarafından vurgulanan en önemli metinsel kriterdir; çünkü metnin yapısıyla ilgili en önemli ölçüttür. Bu, bir metnin bölümleri ile dilbilgisel ve sözlüksel ilişkilere yansıyan sözel öğeleri arasındaki tutarlılıktır. Metinsel tutarlılık metnin bu bileşenlerini birbirine bağlayan dilsel araçlara bakar ve bu dilsel araçların kendisine sağladığı anlam örgüleri çerçevesinde yorumunu arar. Metnin yapısına katkıda bulunan ve onu diğer rastgele cümle gruplarından kesin çizgilerle ayıran sözel yapı ve biçimsel unsurlarla doğrudan alakalı bulunmaktadır. Bu araştırma, Tahir İbn Âşûr’a ait et-Tahrîr ve't-Tenvîr İsimli tefsir göz önünde bulundurularak zâriyât sûresinde mevcut olan metinsel tutarlılık araçlarını, geçmişin mirasını koruyup, modern dil teorilerinden ve verilerinden de yararlanmayı amaçlayarak ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırma metin tabanlı bir yaklaşım takip etmiştir. Bu yaklaşım, betimleyici ve analitik bakış açısı gibi diğer yaklaşımların yardımıyla dilsel metne tutarlı bir bütün olarak bakan bir ele alış biçimidir. Ayrıca, Arapça metin teorisi yapısında bir yapı taşı olarak Kur'an-ı Kerim ile ilgili metinsel bir çalışma sunmayı amaçlamaktadır. Araştırma, betimleyici yaklaşım ve analitik yaklaşım gibi diğer yaklaşımların yardımıyla dilsel metne tutarlı bir bütün olarak bakan bir yaklaşım olan metne yönelik bir yaklaşım izlemiştir. Araştırmada, aşağıdakiler de dâhil olmak üzere bir dizi sonuca ulaşılmıştır: Sözdizimsel bağdaşıklık araçları, bir yandan metin yapısı, bağlaç ve bağdaşıklığın sağlanmasına katkı sağlarken, diğer yandan da sûrenin ana konusuna odaklanarak Zâriyat Suresi'ndeki anlamsal işlevin bütünleşmesine katkıda bulunmuştur. Bu araçlar şunları içerir: 1. Zamirler ism-i işaretler ve ism-i mevsuller vasıtasıyla yapılan referanslar en az kelimeyle en çok manayı ifade etmeyi sağlamanın yanı sıra cümleyi oluşturan öğelerin birbirleriyle olan bağlantılarını da sağlarlar. 2. Bu sure-i celîlede, kelime ve cümlelerin güçlü bir şekilde bağlanmasına katkıda bulunan bağlaçların kullanımı bağlama göre değişiklik arz etmektedir. Mesela İbrahim (A.S)'ın misafiri anlatılırken “fâ” atıf harfi olayların peşi sıra gelişini ve gerçekleşme hızını ifade etmek amacıyla kullanılmıştır. “vâv” atıf harfi ise geçmiş kavimlerden olan, durumu anlatılırken bazı kelime ve cümlelerin hazfedilmesinin bir aracı olarak kullanılırmıştır. 3. Kur'an-ı Kerim'in metinsel yapısına uymayan, dikkat çekmeye ve dinleyicinin dağılmasına yol açan uzatmanın önlenmesine katkı sağlayan Zariyat suresindeki isim, fiil, harf ve cümlenin silinmesine değinilmiştir Ayrıca okuyucuyu, her şeye kadir olan Allah'ın birliğini önceki ulusların başlarına gelen felaketleri ve yeniden dirilişin delillerini kavramaya odaklar. Bu araştırma, metne, özellikle Kur'an metnine kapsamlı bir bakış açısıyla bakan uygulamalı bir araştırma olarak kabul edilmektedir. Zira Kur'an'ın Kerim'in tamamı birbirini açıklayan tek bir metindir. Ve bu Yüce Kitabın başlangıcı sonuna, sonu da başlangıcına bağlıdır. Bu durum bize, açık anlamları, tutarlı kelimeleri ve tutarlı düşünceleri olan, öğeleri arasında uyumsuzluk olmayan tek bir cümlenin önünde olduğumuzu hissettirir. u araştırma, klasik Arap dil mirasından bize aktarılan bilgileri koruyarak, Zâriyât Suresi’ndeki sözdizimsel yapının, bu suredeki metinsel ve anlamsal tutarlılığı sağlayan araçlarını ortaya çıkarmak amacıyla, modern dil verileri ve teorilerinden yararlanmayı amaçlamaktadır. Araştırma, bu sûredeki sözdizimsel yapının: ihâle, atıf, hazf ve bu araçların metinsel süreçteki rolünü ortaya koymaktadır. Bu araştırma, başta Kur’ân metni olmak üzere metinleri kapsamlı bir şekilde inceleyen uygulamalı bir araştırma olarak kabul edilmektedir. Zira Kur’ân ayetleri birbirini açıklayan bütünsel bir metindir. Kur’ân’ın başı sonuyla, sonu başıyla, yani bütün ayetleri birbiriyle bağlantılıdır. Şöyle ki Kur’ân okurken okuyucu kendisini manaları anlaşılır, kelimeleri ve düşünceleri tutarlı, kendisini oluşturan unsurlar arasında çelişki olmayan tek parça bir metni okur gibi hisseder.

Keywords: