Abstract:

Ehl-i hadis ekolünün önemli simalarından olan Takiyuddin İbn Teymiyye, eserlerinde Ebu Hanife, Ebu Yusuf, Muhammed b. el-Hasen gibi Hanefi imamlarına saygılı bir tutum sergilemiştir. Hatta kimi tartışmalarda onları kendi ideolojisinin referansları mahiyetinde olan “selef” dairesi içerisinde değerlendirmiştir. Bunun yanında İbn Teymiyye, Hanefilerin re’ye müstenit fıkıh metodolojilerini de yeri geldikçe eleştirmiştir. İbn Teymiyye’nin Hanefîlerin usul anlayışına hem genel anlamda hem de spesifik konular bazında eleştiriler yönelttiği görülür. Onun Hanefîlerin usulüne yönelik genel eleştirileri arasında ilk sırayı, bu usulün yeterince net olmadığı yönündeki eleştirisi alır. Usuldeki bu müphem yapı, İbn Teymiyye’nin “bid’at grupları” diye nitelediği kimi grupların Hanefî mezhebi içerisinde yapılanmasına imkân tanımıştır. İbn Teymiyye Hanefîlerin nassları anlama yöntemlerinin de ciddi ölçüde problemli olduğunu düşünür. Onun değerlendirmesine göre bu durum, onların Kitap ve sünnete çokça muhalefet etmeleri sonucunu doğurmuştur. İbn Teymiyye’nin Hanefî usulüne yönelik spesifik eleştirilerinin üç noktada yoğunlaştığı görülür. Bunların ilki kıyas konusundadır. O, Hanefîlerin “nassa muhalif kıyas” şeklinde ortaya koydukları kavramı reddederek sarih aklın sahih nakille çelişmeyeceği düşüncesinden hareketle doğru anlaşılmış nasslar ile doğru yapılmış kıyas arasında bir çelişkinin olmayacağı düşüncesini ileri sürer. Onun eleştirilerinin hedefi olan diğer iki konu ise “fıkıhta hile” ve “farazi fıkıh” konularıdır. İbn Teymiyye bunları ehl-i re’y tarafından meydana çıkarılmış “mezmum re’y” olduklarını bildirmektedir.

Keywords: