Özet:

Her dilde olduğu gibi Arapçada da lehçe sorunu tarih boyunca var olmuştur. Cahiliye döneminde birçok lehçe bulunmakla birlikte şiir sanatının gelişmesi nedeniyle Kureyş lehçesi ortak bir edebiyat dili haline gelmiştir. İçinde yaşadığı çevrede kendi lehçesini kullanan şair, edebî faaliyetlerinde bu ortak lehçeyi kullanmaktaydı. Sadru’l-İslâm döneminde bu lehçe, Kur’ân-ı Kerim’in etkisiyle bu üstün konumunu biraz daha güçlendirmiştir. Diğer taraftan Kureyş lehçesi, diğer Arapça lehçelerden beslenmeyi de ihmal etmemiştir. Zamanla diğer lehçeler etkisini kaybetse de özellikle fetih olaylarından sonra Arapçanın birçok bölgeye yayılmasıyla birlikte lehçeler sorunu tekrar ortaya çıkmıştır. Arapça konuşulmayan bölgelerde Arapça ile yerel dillerin karışımı sonucunda ortaya birçok yeni lehçe çıkmıştır. Çölde yaşayan Araplara başvurmak suretiyle temel kuralları tespit edilen Fasih Arapça dışındaki kullanımlar dilde bozulma olarak kabul edilmiştir. Böylece halkın arasında kullanılmaya başlanan ve dilin bozulmuş hali olarak kabul gören lehçeler gerçeği görmezden gelinmiştir. Modern dönemle birlikte Arapça ve lehçeleri arasındaki çatışma giderek şiddetlenmeye başlamıştır. el-Fushâ ve el-‘Âmiyye diye isimlendirilen bu iki dil seviyesi arasındaki tartışmalar birinin diğerine tercih edilmesine kadar varmıştır. Bu çatışma alanlarından biri de modern dönemde Arap edebiyatında ortaya çıkan tiyatro türü olmuştur. Bu çalışmada Mısır’da tiyatronun ilk ortaya çıkmasından itibaren, yazı ve sahne dili olarak el-Fushâ ve el-‘Âmiyye arasındaki çatışmalar, öneriler ve her iki dil seviyesi arasındaki tartışmalar ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: