Özet:

Psikolojik sağlamlık, meydan okumalar ve tehditler içeren bir çevreye rağmen başarılı bir uyum neticesi, süreci veya kapasitesi olarak ifade edilmektedir Özcan, 2005 . Kişisel bir özellik ve güçtür. Uyum sağlama, stresli durumlar karşısında yeniden toparlanabilme gücüdür Henderson and Milstein, 1996; Norman, 2000 . Bazı çocuklar ve gençler çeşitli olumsuzluklara rağmen “ayakta kalabilmekte” ve çevre ile etkileşimlerini başarılı bir şekilde sürdürebilmektedirler. Bu tür kişiler stres yaratan olaylar karşısında genellikle yılgınlığa düşmemekte, kendilerini çabucak toparlamakta hatta sıkıntılardan ve olumsuz çevresel koşullardan daha da güçlenerek çıkmaktadırlar Öğülmüş, 2001 . Çalışmanın amacı, anne-babası boşanmış ve boşanmamış okul öncesi dönem çocuklarının psikolojik sağlamlık düzeylerinin karşılaştırılmasıdır. Araştırmada tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın örnekleminde Konya ilinden iki grup çocuk yer almıştır. İlk grupta, annesi ve babası boşanmış olan, 5-6 yaş grubundan 70 çocuk bulunmaktadır. Çocuklar anneleriyle yaşamaktadır. Bu gruptaki anneler, Dost Eli Derneği tarafından psikolojik ve ekonomik olarak desteklenmektedir. Araştırmanın diğer grubu da boşanmamış ailelerdeki, 5-6 yaş grubundan 92 çocuktur. Araştırmada, veri toplama aracı olarak Çocuklar için Ego Sağlamlığı Ölçeği kullanılmıştır. Ölçek, Eisenberg ve meslektaşları tarafından 1996’da, the Block Q-Sort’tan uyarlanmış, çocukların psikolojik sağlamlık düzeylerini ortaya koymak amacıyla hazırlanmış bir ölçme aracıdır. Ölçek 12 maddeden oluşmakta ve okul öncesi-ilköğretim dönemi çocukların psikolojik sağlamlık düzeylerini değerlendirmek için kullanılmaktadır. Ölçekte alt ölçekler bulunmamaktadır. Ölçekten alınan toplam puan arttıkça, çocukların psikolojik sağlamlık düzeylerinin yüksek olduğu ifade edilmektedir.. Ölçek 2011’de Önder ve Gülay Ogelman tarafından Türkçe’ye uyarlanmıştır. Araştırmada çocuklar için psikolojik sağlamlık verileri annelerden elde edilmiştir. Verilerin toplanması yaklaşık 3 ay sürmüştür. Boşanma değişkeninin hem kız hem de erkek çocukların psikoloijk sağlamlık düzeylerini istatistiksel açıdan anlamlı biçimde etkilemediği görülmektedir. Elde edilen bulgulara göre, tam ailelerden gelen çocukların diğer çocuklara nazaran düşük puan ortalamalarına sahip oldukları fakat puanlar arasında istatistiksel açıdan açıdan anlamlı bir farklılığın olmadığı görülmektedir. Bunun nedeni olarak araştırma grubuna alınan boşanan annelerin sivil toplum örgütü olan Dost Eli Derneği tarafından hem psikolojik hem de ekonomik yönden desteklenmesi düşünülebilir. Bu araştırmada bazı sınırlılıklar da söz konusudur. Bu sınırlılıklar doğrultusunda, konu ile ilgili sonraki çalışmalarda şu noktalara dikkat edilmelidir: Bu çalışma, ailesi boşanmış 70 ve boşanmamış 92 çocuktan oluşan çalışma grubuyla sınırlıdır. Sonraki çalışmalarda bu sayı arttırılabilir. Araştırmada çocukların psikolojik sağlamlık düzeyleri anne görüşlerine göre belirlenmiştir. Diğer çalışmalarda, çocukların psikolojik sağlamlıkları ile ilgili akran görüşü, sosyometri, gözlem gibi farklı bilgi kaynaklarından bilgi elde edilebilir. İlişkisel tarama yönteminin yanı sıra boylamsal çalışmalar yapılarak boşanmanın çocuk üzerindeki uzun süreli etkileri ortaya konulabilir. Bu araştırma, ailelerin boşanmış olup olmadıkları değişkeni ile sınırlıdır. Sonraki araştırmalarda boşanma ile ilgili farklı değişkenlerin boşanma süresi, boşanma sonrasında ebeveynlerle ne kadar süre ve ne şekilde zaman geçirilmesi v.b. etkisi de ele alınabilir. Boşanmanın sosyal gelişimin yanı sıra diğer gelişim alanlarına etkisi de incelenebilir. Çalışmanın sonuçlarına göre boşanmış aileler için aile eğitim programları geliştirilebilir. Ayrıca okul öncesi dönem çocuklar boşanmanın etkilerine yönelik psikolojik danışman ve rehberler tarafından desteklenebilir. Ek olarak, boşanmanın olumsuz etkilerini azaltmak için oyun terapisi gibi tekniklerden yararlanılabilir. Ayrıca boşanma sürecinde anne-babalara yol gösterecek, tüm aile bireylerinin boşanma sürecini en az zararla atlatmasını sağlayacak rehberlik servisleri oluşturulabilir. Anaokullarında, öğretmenler anne-babalara boşanma sürecinde rehberlik edebilir, bu ailelerdeki çocuklarla birebir ilgilenelir, çocukları düzenli ve sürekli olarak gözlemleyebilir. Aynı şekilde boşanmış ailelerin çocuklarının sosyal becerileri, akran ilişkileri, okula uyumları başta olmak üzere genel gelişimlerini dikkatli biçimde takip edilebilmeli, sorunlara hemen müdahale edebilmelidir.

Anahtar Kelimeler: