Özet:

19. yüzyılın 2. Yarısında Kafkasya’da Çerkeslere sonuçları itibariyle bir soykırım uygulanmıştır. Gerekçeleri ne olursa olsun haksız ve hukuksuzdur. Telafisi mümkün olmayan bu suçu işleyenler cezasız kalmamalıdır. Suçlu cezasını çeksin ki benzer suçu işleyebilecekler için caydırıcı bir örnek teşkil etsin. Rusya tarafından sürgüne gönderilen Çerkeslerin sayısı yaklaşık olarak 1 milyon 200 bin ila 2 milyon arasındadır. Yaşanan trajedinin üstünden yıllar geçmiş olsa da henüz ağıtları yakılmamıştır. Ağır kış şartlarında evinde, yurdunda imha edilenden geriye kalanlar denize sürülmüştür. Ağır doğa koşulları ve salgın hastalıklar, yola çıkan nüfusun üçte birini öldürmüştür. Osmanlı Devleti hangi gerekçeyle olursa olsun Çerkes muhacirleri ülkesine kabul etmiş ve zorunlu ihtiyaçlarını karşılamıştır. Bu çerçevede muhacirlere mesken, beslenme, tarım aletleri destekleri verilmiştir. Bu çalışmadaki arşiv belgelerinden de görüleceği üzere yapılan yardımlar ayrıntılı bir şekilde Osmanlı arşiv kayıtlarında mevcuttur. Çerkesler, bugün bütün dünyada diaspora oluşturmuş bir taraftan yaşananları anlamaya çalışırken bir yandan ağıt yakmakta ve “Çerkes” olarak var olma mücadelesi vermektedir.

Anahtar Kelimeler: