Abstract:

Bu çalışmada, Türk Tiyatro tarihinde 1860-1940 yılları arasında, Tanzimat’tan Cumhuriyetin ilk yirmi yılına kadar geçen zaman diliminde tek bir temanın, yani vatan temasının kitap olarak basılmış tarihî ve millî piyeslerde nasıl ele alındığını incelemeye çalıştık. Vatan kavramının, Türk düşüncesinde kişinin doğduğu yer dışında, Batı kültüründe gelişen fikir hareketlerinin etkisi ile ‘belli bir ulusun, ortak egemen bir otoritenin yetki alanıyla belirlenmiş ortak bir toprağın işgal edilişi’ şeklindeki tanımı Tanzimat Fermanı’nın ilanı ile yerleşmiştir. Tanzimat oyunlarında temel amaç Osmanlı Devleti’nin birliğini, bütünlüğünü korumak ve ilerlemesini sağlamak için çözüm önerileri aramak olmuştur. Yazarlar, Osmanlı halkını vatan sevgisi ve vatanı koruma noktasında bilinçlendirmek istemişlerdir. II. Meşrutiyet sonrası gelişen Türkçülük akımının etkisiyle ve giderek küçülmeye başlayan coğrafyayı yeniden genişletmek hayali ile vatanın tanımı Turan’a dönüşür ve oyunlarda buna vurgu yapılır. Cumhuriyet’in ilanından sonra Anadolu vatan olarak elde kalan son topraktır. Oyunlarda, elde kalan ve Misâk-ı Millî ile sınırları belirlenmiş vatanın hangi fedakârlıklarla ve nasıl kurtarıldığı işlenir. Tiyatro eserlerinde vatan coğrafyasının değişimi, dönemsel olarak bakıldığında Türk edebiyatının neredeyse hiçbir türünde bu kadar açık bir şekilde görülemez.

Keywords: