Özet:

“Sivil” kavramı, günlük dilde “askeri-olmayan” anlamında kullanılmakla birlikte, sivil kavramının çağrıştırdığı anlam daha çok şehir (civic) ve medeniyet (civilization) ile ilgilidir. “Sivil toplum (Civil society)” kavramı ise, şehir ve medeniyet (yaşamı) ile olan ilgisi kavramın ilk kullanıldığı eski Yunan’a kadar geri götürülebilir. Bu çalışmanın temel amacı, sivil toplum kavramını, öncelikle içinden çıktığı Batı toplumunun fikri ve sosyal yapısı içerisinde analiz etmek; Türkiye’deki güncel politik tartışmalarda da gittikçe önemli bir yer işgal etmeye başlayan bu kavramın Türk toplum yapısı içerisindeki gelişimi ve İslam-sivil toplum ilişkisi çerçevesinde, dinî cemaatlerin sivil toplum kuruluşu olarak kabul edilip edilemeyeceğini tartışmaktır. Bu amaçla, ilk bölümde sivil toplum kavramı üzerinde durularak, “sivil toplum” olgusunun felsefi temelleri, Avrupa toplum yapısı ve bu yapının temel değişkenleri göz önüne alınarak analiz edilmeye çalışılacaktır. İkinci bölümde ise, Osmanlı toplum yapısının temel parametreleri göz önünde bulundurularak, Avrupa etiketli “sivil toplum” kavramının Osmanlı toplum yapısına nasıl ve hangi dinamikler yardımıyla girdiği ve ne tür işlevler üstlendiği üzerinde durulacaktır. Son bölümde ise, İslam/demokrasi/sivil toplum ilişkileri bağlamında dinî cemaatlerin sivil toplum kuruluşu olarak kabul edilip edilemeyeceği konusu irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler: