Özet:

Almanya ile Türkiye I. Dünya Savaşını izleyen yıllarda bir dönüşüm sürecine girmiş ve kendilerini zamanla uluslararası politikada yeniden kabul ettirebilmişlerdir. Genç Türkiye Cumhuriyeti her siyasal, ekonomik ve toplumsal alanda gerçekleştirdiği reformlar çerçevesinde giderek Batı Devletler sistemi içinde yerini alırken, Almanya ise gerek Weimar Anayasası gerekse izlediği barış yanlısı politika ile savaş sonrası yeni dünya düzeninde demokratik bir aktör olarak yerini almıştır. Bunu izleyen yıllarda Türkiye statükocu tutumunu sürdürürken, Almanya ise Nasyonal Sosyalistlerin iktidara gelişi ile beraber demokrasi ve barış yanlısı kimliğini terk etmiştir. Almanya demokrasiden uzaklaşıp yüzünü giderek karanlığa dönerken, Türkiye ise her alanda değişimini sürdürmüş, köklü reformlar ile bir aydınlanma dönemine girişmiştir. Bu şekilde aydınlığı bakan bir aktör olarak modern bir ulus devletin inşası sürecinde ihtiyaç duyduğu Batılı aydın ve uzmanlar kadar Nasyonal Sosyalizmden kaçan kesimlere de kapılarını açmıştır. Bu çalışmada Nasyonal Sosyalistlerin iktidara gelişi sonrasında ülkelerinden ayrılmak zorunda kalan Alman bilim adamı, sanatçı ve aydınların Türkiye’ye sığınmaları ve Türkiye’de yeni bir varlık inşa etmeleri konu edilmiştir. Bu şekilde anti demokratik bir rejimden kaçan bu kişilerin bilimsel bir temel üzerine inşa edilmeye çalışan yeni bir ulus devletin, Türkiye’nin aydınlanması ve modernleşmesine olan etkileri tartışılmıştır. Çalışmada amaç karanlıktan aydınlığa sığınan bu kimselerin Türkiye’nin erken dönem dönüşümündeki katkıları, bu gelişmenin iki taraf açısından neden ve sonuçlarını Türkiye’nin öncelikleri çerçevesinde ortaya koyabilmek ve Cumhuriyetin yüzüncü yılında, anlamaya çalışmaktır. Bu maksatla o döneme ilişkin tartışmaları içeren bir literatür taraması ile yola çıkılmış, dönemin resmi çevrelerinin tutum ve politikalarına bakılmış aynı zamanda anı, biyografi, rapor ve benzeri kaynaklar vasıtası ile iki taraf kamuoylarını olaylara bakışı irdelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: