Özet:

Geçmişten bugüne kültürel bir miras niteliği taşıyan atasözleri, toplumsal ve ekonomik yaşamı oluşturan ve şekillendiren unsurları da içerisinde barındırmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, kültürün yüzyıllar boyu edinilen yaşam deneyimini içeren atasözlerinden yararlanılarak, ticaret ve tüccarlık kavramlarına ilişkin temel unsurları ortaya koymaktır. Çalışmada ticaret zanaatını konu alan atasözleri, dört farklı sözlükten çeşitli anahtar kelimelerin kullanılması yoluyla tespit edilerek veri kümesine eklenmiştir. Elde edilen 109 atasözü, nitel araştırma tekniklerinden doküman incelemeye tabi tutularak ticaretle ilintili konu başlıkları altında sıralanmıştır. Konu başlıkları sırasıyla kâr/zarar, sermaye, iş etiği, ortaklık, iş yönetimi ve iyi tüccarın nitelikleri olarak isimlendirilmiş, gerekli olduğu durumlarda alt başlıklara ayrılmış ve yorumlanmıştır. Sonuç olarak, toplumun düşünce ve davranış biçimlerine yönelik önemli bir gösterge niteliğindeki folklorik eserler olan Türk atasözlerinde, ticaretin temel ilkelerinin büyük ölçüde korunmakta olduğu ve kendi içinde ritüelleri olan kültürel bir öğeye karşılık geldiği görülmektedir. Araştırmada elde edilen alt temalara ve bu temalar arasındaki ilişkilere bakıldığı zaman, sözü edilen ilkeler Ahilik geleneği de dâhil olmak üzere içinde bulunulan dönemlerin izlerini taşıyan kültürel yansıma olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda; ticaret kavramı ile ilintili atasözlerinin, ticari hayatın önemli kültürel ve iktisadi kodlarının yeni nesillere iletilmesinde bir aracı görevi gördüğü söylenebilir. Günümüz ticari hayatında rekabetin büyük önem taşımasına ve güncel kültürel kodlarımıza işlendiği gerçeğine rağmen, atasözlerinde rekabet unsuruna fazla yer verilmediği bu anlamda günümüz ticaretinden farklılaştığı görülmektedir. Bu durumun aslında rekabet önceliğinden öte üretim ve etik değerlerinin ön planda olduğu dönemlerde oluşagelmiş atasözlerine de birebir yansıdığı dolayısıyla çalışma konusu olan atasözlerinin dönemin ticari hayatını anlamada kilit unsur olarak değerlendirilebileceği görülmektedir. Özetle, ticari atasözlerinin geçmişte olduğu gibi günümüzde de tüccarlara yol gösterebildiği söylenebilir. Araştırmada ayrıca ticari atasözleri kelime bulutu yöntemi kullanılarak görselleştirilmiş ve veri kümesinde tekrarlanma sıklığı yüksek olan kavramlar ön plana çıkarılmıştır. Ticaretle ilişkili atasözlerinden elde edilen kelime bulutunda ortak, para, kâr, iş, dükkân, mal, gün, yıl, sermaye kelimeleri ön plana çıkmaktadır. Bu konuda yapılmış herhangi bir geçmiş çalışmanın bulunmaması bu çalışmanın özgün değerini oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler: