Özet:

Tasvir fiilleri, eklendikleri fiilleri çeşitli açılardan niteleyen yardımcı fiillerdir. Bu yardımcı fiiller, temel anlamından sıyrılarak esas fiilin anlamını etkiler. Fiile eklenen tasvir fiiline göre; asıl eylemin ifade ettiği anlam farklı bir yönden işaretlenir. Bu yardımcı fiiller, Türkiye Türkçesi için işlevlerine göre; tezlik, yeterlik, yaklaşma, sürerlik vb. şeklinde sınıflandırılmaktadır. Eski Uygur Türkçesinde, özellikle Altun Yaruk adlı eserde sıklıkla kullanılan ve eserin konusu itibariyle saygı bildirme işlevi taşıyan tasvir fiilleri mevcuttur: yarlıka-, tegin-, yükün-, ötün-. Bu yardımcı fiillerin, ana fiile zarf-fiil eki ile bağlanarak, zarf-fiilli parçada ifade edilen asıl eylemi saygı, yüceltme bakımından işaretlediği görülmektedir. Bu nedenle; bu fiillerin Eski Uygur Türkçesi için diğer tasvir fiillerine ek olarak ‘saygı fiilleri’ adı altında ayrıca değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada; bu fiillerin neden tasvir fiilleri içerisinde ele alınması gerektiği ve ana fiili saygı yönünden ne şekilde nitelediği örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: