Özet:

Eski Türkler yaşadıkları coğrafyanın iklim koşullarına ve bitki örtüsünün elverişliliğine bağlı olarak konargöçer bir yaşam tarzı benimsemişlerdir. Bu yaşam tarzının elverdiği duruma uygun olarak korunaklı, otlak ve sulak bölgelere göç yolları olarak belirlemişlerdir. Eski Türklerin bu yaşam tarzını benimsemesi örf, adet, gelenek ve göreneklerine yansımıştır ve bu sebepten dolayı Türklerde sözlü hukuk kuralları gelişmiştir. Eski Türkler bu sözlü hukuk kurallarına töre demişlerdir. Töre, sadece bu hukuk kuralları ile sınırlı olmamıştır. Töre kavramı için çok değerli bilgileri içinde bulunduran ve Türk tarihinin en önemli kaynakları arasında olan eski Türk yazıtları o dönemde yaşayan Türklerin hayatları hakkında çok kıymetli bilgiler sunmaktadır. Çalışmamızda bu bilgiler ışığında töre kavramı hakkında bilgiler ve Bilge Kağan yazıtında geçen töre kavramlarına dair bilgiler sunacağız. Bilge Kağan Yazıtı birinci ağızdan bilgiler aktarması ve Türk töresi hakkında birçok bilgiyi bize sunması açısından çok önemli bir eserdir. Bilge Kağan abidesi, Kül Tigin ve Tonyukuk abideleri ile birlikte Gök Türk alfabesi ile yazılmıştır. Bilge Kağan yazıtı, yazımından sonra gelecek nesle birçok konuda ışık tutması amaçlanarak dikilmiştir. Bilge Kağan’ın ölümü üzerine oğlu tarafından yazdırılmıştır. Yazılışından sonra kurulan Türk devletlerinin, Bilge Kağan’ın sözlerini örnek alarak uzun yıllar çok geniş coğrafyalarda hüküm sürdüğü görülmektedir. Bilge Kağan yazıttaki sözleri aktarır iken Türk töresinin dışına çıkmadığını ve töreye çok kıymet verdiğini görmekteyiz. Türkler için töre kavramının çok değerli olduğunu görmekteyiz. Törenin sadece yasalardan oluşmadığının en güzel örneklerinden biri Bilge Kağan yazıtı olmuştur. Bu sebepten Türkler her alanda töreyi kullanmışlardır. Bu makalede Bilge Kağan yazıtındaki Türk töresine dair geçen kavramlar, devlet idaresindeki yerleri, iktisadi hayattaki yerleri ve toplumsal hayattaki yerleri hakkında bulunan bilgiler doğrultusunda ele alınmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: