Özet:

İslam hukuku ilminin en önemli kaynaklarından biri olarak kabul edilen İcmâ Hz. Peygamber’in vefatından sonra ortaya çıkan sorunları çözmede kullanılan delillerden biridir. Her ne kadar müslüman âlimlerin çoğunluğu tarafından bir hüküm tespiti için hüccet olarak kabul edilse de icmâ’ın bir hüccet olmadığını savunan âlimler de vardır. İcmâ’ın Hüccet olduğunu savunan âlimler ise icmâ’ın mahiyeti ve bilgi değeri hususunda bazı konularda ihtilaf ederler. Her ikisi de Hanefi mezhebine mensup olan Ebû Zeyd ed-Debûsî (ö. 430/1039) ve Alâuddîn es-Semerkandî’de (ö. 539/1144) icmâ konusuna dair birçok konuda benzer görüşleri savunurken bazı hususlarda ayrışırlar. Bu iki âlimden biri olan Debûsî Irak Hanefi usul geleneğinin tesis edilmesinde önemli katkıları olan bir âlimdir.  Semerkant Hanefî usul geleneğinin en önemli temsilcilerinden biri olan Semerkandî ise başta Debûsî olmak üzere Irak Hanefî usul geleneğini birçok konuda eleştirir. Bu çalışmada Hanefi usul anlayışının oluşmasında önemli tesirleri olan Debûsî ve Semerkandî’nin icmâ’ın mahiyeti icmâ ehlinde bulunması gereken şartlar icmâ’ın türleri ve icmâ’ın hükmü konusundaki görüşleri karşılaştırmalı olarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler: