Özet:

İslamiyetin ilk döneminde dinî grup veya mezhebî yapılar yoktu. Hz. Peygamber sonrası dönemde insanî zeminde ve beşerî gerekçelerle mezhepler vücut buldu. Bu bağlamda Şia da Hz. Peygamber sonrası geç dönemlerde tarih sahnesine çıktı. Şiîlik, ortaya çıkışı itibariyle Kufe merkezli Irak coğrafyasında Ehl-i Beyt’i merkeze alan hadiseler çerçevesinde şekillendi. Ancak Safevîler dönemine kadar Irak’ta Kerbela, Bağdad ve Samarra gibi belirli yerlerde temsil edilen küçük gruplar dışında etkin bir güç olamadı. Safevîler öncesi dönemde İran coğrafyası da Sünnî düşünce ağırlıklı bir bölgeydi. Ancak Şiîlik, Şah İsmail öncülüğünde kurulan Safevîler Devletinde siyasallaştırılmak suretiyle resmi ideolojiye dönüştürüldü. Hatta Şiîlik, Safeviler eliyle İran yayılmacılığının siyasî ideolojik bir enstrümanı oldu. Bu enstrüman ile Irak coğrafyası şiîleştirilmeye başlandı. Özellikle önemli şiî imamların bulundukları Atebât denilen türbe şehirlere İran’dan ziyaret ve göçler başladı. Devlet desteğini de alan bu durum şiî ilim adamlarının ve tüccarların da Irak’a yönelmesini sağladı. Bütün bu göçler, Irak coğrafyasında Şiî nüfusun etkinlik kazanmasına gerekçe oluşturduğu gibi, Irak’ın kitlesel olarak şiileşmesinin de önünü açtı.

Anahtar Kelimeler: