Abstract:

Osmanlı Devleti çok farklı etnik unsuru bünyesinde barındırmıştır. Söz konusu devlet İslâm dininden de kaynaklı hoşgörülü bir yönetim ve adalet anlayışıyla din, dil, ırk ve kültürel yönden bu farklı grupları yüzyıllar boyunca idare etmesini bilmiştir. Farklı dinlerdeki tebaaya kendi dinlerine göre yargı, yönetim ve idare imkanı sunmuştur. Yerel idarelerde gayrimüslimlere devlete isyanda bulunmadığı sürece kendi din adamları tarafından yönetilmelerine izin vermiştir. Cemaat mahkemeleri olmakla birlikte söz konusu tebaaya isterlerse davalarını şerî mahkemelere getirme hakkı da tanımıştır. Bu hak doğrultusunda gayrimüslimler çoğu kere davalarını şer’iyye mahkemelerine getirmişlerdir. Çalışmada 19. yüzyılın başından Padişah Abdülmecit’in saltanatının sonuna kadar Livane halkının hukukî talep ve davaları, gayrimüslimler ve Müslümanlar olarak ayrı ayrı ele alınmıştır. Gayrimüslimlerin bu dönemde kilise, tereke, izin, alacak verecek, ihtida ve mezhep değiştirme hareketi, vekil tayini, murahhas, konsolos ile cinayet konularına dair talep ve davaları olmuştur. Müslümanlarınki ise tereke, aile hukuku, izin, alacak verecek, hırsızlık ve cinayet hakkındaki talep ve davalardır. Belgelerden anlaşıldığına göre gerek Müslümanlar gerekse de gayrimüslimler davalarını arzuhallerle İstanbul’a iletmişler, söz konusu davalarının şerî mahkemelerde çözümü için Livane’nin bağlı olduğu sancağın yöneticilerine emir gönderilmesini talep etmişlerdir. Davanın çözümü mümkün olmazsa davalıların İstanbul’a çağrılarak duruşmalarının yapılmasını istemişlerdir. Devlet bütün halkın şikayetleri ve talepleriyle ilgilenmiş davaların çözülmesi, isteklerin ise yerine getirilmesi için yerel idarelere emirler göndermiştir. Davaların sonucunun ise tekrar İstanbul’a bildirilmesinin istenmesiyle, sonuç takibine de gidilmiştir. Belgelerden de anlaşıldığı üzere gayrimüslimler kendi mahkemeleri olmakla birlikte davalarını İstanbul’a arzuhallerle iletmişlerdir. Devlet de Müslüman, gayrimüslim ayrımı gözetmeksizin halkın isteklerine olumlu yaklaşmıştır. Osmanlı Devleti Müslüman olmayan tebaanın isteklerine olumlu karşılık vermesine rağmen söz konusu tebaanın birbirlerine karşı hoşgörülü davranmadığı da döneme ait bir belgeden anlaşılmıştır. Bir gayrimüslimin mezhep değiştirerek Ermeni milletinden biriyle evlenmesi üzerine bu kişiye Katolik milleti para cezası uygulamıştır.

Keywords: