Abstract:

Bu makale, Osmanlı hâkimiyetindeki Ege Adalarındaki ailelerin durumunu gösteren vergi kayıt türlerini incelemektedir. Bu kapsamda Andros [Andre], Mykonos [Mokene], Syros [Sira], Serifos [Koyunluca] ve Patmos [Batnaz] adalarından elde edilen sayısal veriler vurgulanmakta, seyyahlar ve Katolik rahiplerin anlatılarıyla birlikte döneme ait başka belgeler de ele alınmaktadır. Makale; aile büyüklüğü, aile sayısı, birden fazla ailenin tek bir hane çatısı altında yaşama ihtimali ve hane halkı reisi sayısına dair kayıtlardan elde edilen verilerin güvenilirliğini doğrulamaya çalışmaktadır. Şahsî vergilere (ispençe ya da haraç) dair kayıtlar, 17. ve 18. yüzyıllarda bu adalarda yaşayan ailelerin çok kalabalık olmadığını göstermektedir. Topluluklar vergileri resmî Osmanlı emirlerine aynen uymak yerine kendi aralarında tekrar tevzi ettiklerinden, kesin veriler elde etmek zordur. Vergi mükelleflerinin mülk devir işlemlerini kaydeden başka bir tür defterden de benzer dolaylı bilgiler elde edilmektedir. Bazı adalarda hane sayıları sürekli bir artış gösterirken, aile paylarının sayısında ise böyle bir artış yaşanmamıştır. Bu vakıanın, gayrimenkullerin mülkiyet durumu, buralarda geçerli olan yatay mülkiyet ve geniş ailelerin bir arada yaşamaması gibi nedenlerle ilişkili olması mümkündür. Başka önemli bir husus da, vergi kayıtlarında geçen dul kadın sayısıdır. Bu yüksek sayı, bu kadınların ailevî durumuyla uyumlu olmayıp, daha ziyade bu toplulukların geçerli vergi uygulamaları ve bu kadınların adalardaki iktisâdî ve sosyal hayata katılımı ile alakalı görünmektedir. 

Keywords: