Özet:

19. Yüzyılda bulunuşundan bu yana özellikle teknik açıdan değişim ve dönüşüm geçirerek ilerleyen fotoğraf, günümüzde kullanım ve etki anlamında adeta disiplinler arası bir aygıt ya da sanayi makinası noktasına ulaşmıştır. Nitekim sanat eğitiminin her türlüsü toplumları ve evreni güzele ve daha iyiye taşıdığı ön kabulünden hareketle plastik sanat olarak fotoğraf; bireyi hayata hazırlamada önemli bir işlev gördüğünü söylemek mümkündür. En sade ve bilinen anlamıyla “anı dondurmak” anlamında kullanılan fotoğraf sözcüğü aslında kullanıldığı günden beri birçok ihtiyacı karşılamıştır. Zira günümüzde tüm disiplinlerde işe yarar hale gelen fotoğraf, sanat yanının yanı sıra; sağlık, mühendislik, giyecek, yiyecek vb. alanların hepsinde fonksiyonel hale gelmiştir. Zamanın ruhunu yakalamak ve geniş bir coğrafyada var olan alan hakimiyetini sürdürme arayışında olan Osmanlı padişahlarının çağı yakından takip etme arayışlarıyla Tanzimat Fermanı ve Osmanlı Devletine fotoğrafın getirilişi arasında zamansal paralellik aynı döneme denk gelmektedir. Söz konusu arayış yaklaşık 100 yıl sürmüştür. 28 Ekim 1839 tarihinde İstanbul’da yayınlanan Takvim-i Vekayi gazetesinde fotoğrafın keşfinin ilanı verilerek bu aracın kullanım kılavuzu yer almıştır. Bu ilan Osmanlı’nın fotoğraf aracı ile yazılı anlamda ilk tanışmasıdır. Osmanlı’da yapılan bu ilandan bir yıl sonra yani 1940 yılında bir dünya fotoğraf gezisine çıkan Fransız ressam Vorace Vernet, Charles Marie Bouton ve Frederic Goupil Fespuet, Ortadoğu gezisinden sonra (Suriye, Şam, İskenderiye, Kahire, Sina, Filistin) İzmir’e uğramıştır. Bu bağlamda, Fotoğraf makinesini icadının tüm dünyaya duyurulduğu tarihten bir yıl sonra İzmir’e ve İstanbul’a ulaşan bu fotoğraf sanatçıları ya da gezginleri Anadolu’yu ilk kez fotoğraflayarak tarihe not düşmüşlerdir. Çalışmada; Osmanlı devleti padişahları içerisinde II. Abdülhamid hanın sanata verdiği destek ve önem seçilen örnek fotoğraf çalışmaları üzerinde incelenmiş ve yorumlanmıştır. Dönemi içerisinde sanatçı ve sanatı koruyan padişah II. Abdülhamid; fotoğrafın meraklısı olmakla birlikte aynı zamanda kendisi de fotoğraf çekmekte ve fotoğraf sanatıyla yakından ilgilenmiştir. Değerlendirme ve sonuç olarak; Osmanlı devleti içerisinde kurumsallaşma yolunda ilerleyen fotoğraf sanatının etkisi yurt içinde ve yurtdışında beklenen etkiyi yaptığı sonucuna varabiliriz. II. Abdülhamid Fotoğrafçılığa verdiği önemle özellikle bir yandan yurtdışında Osmanlı devletinin propagandasını yaparken diğer yandan ise yurt içinde İmparatorluğun her yerine gitme şansı olmadığı için gidemediği yerlerin fotoğraflarını çekerek İmparatorluktaki gelişmeleri bu şekilde takip etmiştir. Böylece Sihirli belge fotoğrafın Osmanlı Devletinde kabulü, gelişimi beklenen etkiyi yaratmıştır denilebilir.

Anahtar Kelimeler: