Görüntüleme
66
İndirme
28
Doğu Türk yazı dili, Moğol fütuhatından sonra Cengiz Han’ın çocukları tarafından kurulan Çağatay, İlhanlı ve Altınordu imparatorluklarının merkezinde XII-XIV. yüzyıllarda Eski Uygurca temelinde gelişerek XV. yüzyılda Emir Timur devrinde klasik bir mahiyet kazanmıştır. Klasik sonrası tabir edilen ve 1600-1921 yıllarını kapsayan devresinde de farklı siyasi dalgalanmalar ve değişikliklere paralel olarak geniş bir sahada farklı kültür merkezlerinde işlenmeye devam etmiştir. XIX. yüzyıl ortalarına kadar tüm Orta Asya’da edebi dil ve kültür dili olarak kullanılarak XX. yüzyıldan itibaren çağdaş Türk lehçelerinin ortaya çıkması şeklinde bir gelişim göstermiştir. Doğu Türk yazı dilinde XV. yüzyıla kadar özellikle Oğuz-Kıpçak unsurlarının karışmasıyla birtakım ayrılıklar görülse de, esas değişim klasik yapı kurulduktan sonra XVI.-XVII. yüzyıldan itibaren yerel unsurların yazı diline daha yoğun sirayetiyle başlamıştır. XVII. yüzyıldan itibaren verilen eserlerde klasik yazı dili özellikleri ve yerel unsurların bir arada kullanıldığı görülmektedir. Bu dönem metinleri henüz layıkıyla işlenmemiş olup diyalekt atlasları tam tespit edilmemiştir. Doğu Türkistan’da yaşayan Uygurlar da XV. yüzyıldan XX. yüzyıla kadar Doğu Türk yazı diliyle sayısız eser kaleme almışlardır. XIX.-XX. yüzyıllarda misyonerler, gezginler ya da araştırıcılar tarafından çeşitli şekillerde farklı ülkelere götürülen bu eserler bugün İsveç, Rusya, İngiltere, Almanya ve başka ülkelerde çeşitli kütüphanelerin koleksiyonlarında bulunmaktadır. Son zamanlarda eserler üzerine Türkiye, İsveç, Çin, Özbekistan ve başka yerlerde çalışmalar yapılmaktadır. Makalemizin amacı, Uygurlara ait bu geniş külliyattan üzerinde çalıştığımız risale, tezkire ve edebi metin örneklerinden hareketle Doğu Türkçesinin klasik sonrası döneminde imlada görülen mahallileşme ölçütlerini tespit etmek, farklılıkları dikkatlere sunmak ve sonraki çalışmalara zemin hazırlamaktır.
The Eastern Turkish writing language was established by the children of Cengiz Han after the Mongol futhhate in the center of the Cağatay, Ilhanlı and Altınordu empires XII-XIV. In the centuries, the ancient Uighur was developed on the basis of XV. In the century, the Emir gained a classical magnitude in the Eastern era. In the classical period, which covers the years 1600-1921, different political volatilities and changes have continued to be processed in different cultural centers in a wide sphere, parallel to different political changes and changes. The XIX. By the middle of the century, XX was used as a literary language and cultural language in all of Central Asia. Since the century it has shown an evolution in the form of the appearance of modern Turkish leeches. English in the English language XV. Though a number of differences were seen, especially with the mixture of the Son-Kipchak elements until the century, the main change after the establishment of the classical structure was XVI-XVII. Since the century it has begun with a more intensive scripture in the written language of the local elements. The XVII. From the century in the works given, it is seen that the characteristics of the classical written language and local elements are used together. This period of texts have not yet been properly processed and dialect atlases have not been fully identified. The Uighurs in Eastern Turkey are also XV. from the 20th century. For the past century, there have been numerous textbooks in the Eastern Turkish language. 19th and 20th. These works, brought to different countries in various ways by missionaries, travellers or researchers over the centuries, are now available in the collections of various libraries in Sweden, Russia, Britain, Germany and other countries. Recently, work on the works has been done in Turkey, Sweden, China, Uzbekistan and elsewhere. The purpose of our article is to identify the settlement criteria seen in the classical post-Turkish period, by moving from the examples of the risale, thesis and literary text we work on this wide culture of the Uyghurs, to present the differences to the attention and to prepare the ground for the subsequent studies.
Alan : Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler
Dergi Türü : Uluslararası
Makale Detay 
Benzer Makaleler
Dergi Bilgisi
Eseri Dinleyin
Alıntı Yap
Bu Sayfayı Yazdırın
Paylaş
Mendeley