Özet:

Büyük Selçukluların ilk hükümdarı Sultan Tuğrul Bey, askerî anlamda güç elde ederek siyasî bir egemenlik alanı inşâ etmenin yanında, devletin kurumsal temellerini de atmış bir idareciydi. Nitekim Selçuklularda, Ortaçağ İslâm dünyasında devlet mekanizması içerisinde yer alan birçok kurum gibi vezirlik de onun döneminde teşekkül etmiş ve bu makam, sözü edilen dönemde güçlü bir konuma kavuşmuştu. Hükümdarlık dönemi boyunca dört ya da beş vezir ile birlikte çalıştığı görülen Tuğrul Bey’in en meşhur veziri Amidülmülk Kündürî idi. Bazı kaynakların, elbette kullanmakta olduğu idarî yetkilere istinaden “Sultan’ın ilk veziri” olduğunu kaydettikleri Kündürî, devletin büyüme ve coğrafî anlamda yayılarak İslâm dünyasının lideri olma sürecinde görev yapmış olmasından dolayı oldukça etkiliydi ve zaman zaman Sultan’ı da aşabilen bir iktidara sahipti. Özellikle Selçukluların İslâm âlemine yönelik siyasî tutumu üzerinde belirleyici bir rol oynuyordu ve diplomatik anlamda devletin etkinlik alanının yayılmasında yeri doldurulamaz bir görev icra ediyordu. Nitekim kendisinden önceki vezirlerin aksine, çağı için uzun sayılabilecek bir dönem boyunca, on yıla yakın bir süre vezirlik vazifesini sürdürmüş olması da bunu açık bir biçimde gösterir. Dolayısıyla, denilebilir ki, Büyük Selçukluların erken döneminin anlaşılabilmesi için devlet içerisinde bu derecede belirleyici bir etkinliğe sahip bulunan bir bürokratın biyografisinin bilinmesi gerektiği hususu her türlü izahtan vareste bir durumdur. Bu çalışmada, Büyük Selçuklu Devleti’nin yükselme döneminde hatırı sayılı bir katkısı olan Tuğrul Bey’in veziri Kündürî ile alakalı biyografik malumat derlenecek ve onun siyasî karakteri ana çizgileriyle ortaya konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: