Özet:

Genel bir kabul olarak, XV. asrın sonlarında yazıya geçirildiği söylenen “Kitab-ı Dedem Korkut” adlı eser, sadece Türk dilinin ve edebiyatının değil aynı zamanda Türk kültürünün de en önemli kaynaklarından biridir. Oğuz Türkçesiyle yazıya geçirildiği belirtilen bu eser, Anadolu dışında yaşayan diğer Türk halklarında da mevcuttur. Türkmen, Azeri, Gagauz gibi Oğuz gruplarında eserin kendisi mevcutken Kazak (Kıpçak), Özbek (Karluk), Altay (Sibirya) gibi Türk halklarında ise eserdeki Bamsı Beyrek hikâyesi farklı isimlerle yaşamaktadır. Ayrıca, Kazaklarda “Korkut Ata” adı altında anlatıların da derlenerek kayda geçirildiğini belirtmek gerekir. Bununla birlikte Kazaklarda bağımsız bir destan olarak kaydedilen “Alpamıs”ın Özbeklerde “Alpomiş”, Altaylarda “Alıp-Manaş” olduğu ve bunların “proto-tip”inin Bamsı Beyrek olabileceği de ifade edilmiştir. Hatta Kırgız Türklerinin meşhur “Manas Destanı”ndaki başkahraman olan Manas’ın “Kitab-ı Dedem Korkut”taki Bamsı Beyrek ile ilişkisi kurulmuştur. Bu bağlamda “Kitab-ı Dedem Korkut”, Türk destancılık geleneğinde bir merkez görevi üstlenebileceği gibi Türk kültürünün değişik cephelerini araştırırken de temel bir kaynak olarak kullanılabilir. Mesela bu eser, Türk toplumlarının ortak kelimelerini mukayese ederken temel bir kaynak olarak değerlendirilebilir. Bu araştırmada ise “Bamsı Beyrek Hikâyesi” ile “Alıp-Manaş Destanı”ndaki motifler ele alınmış ve özellikle ortak motifler üzerine bir deneme girişiminde bulunulmuştur. “Alıp-Manaş Destanı”ndan örnek dizeler alınırken, Türkologlar tarafından iyi bilinen bir metin olduğu için, “Bamsı Beyrek Hikâyesi”nden örnek dizeler almak yerine genel ifadelerle bu hikâye hakkında bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: