Abstract:

Edebiyata kültürel zenginlik ve renkli motifleriyle ayrı bir tad katan sözlü anlatı geleneği, yüzyıllar öncesine dayanmaktadır. Bu gelenek ve kültürel zenginlik içinde yer alan en önemli sanat yapıtlarından biri de Türklere ait olan Dede Korkut Anlatılarıdır. Bu anlatılar, Türklerin özelliklerini, gelenek ve göreneklerini yansıtan ilk sözlü anlatılar olarak kabul görür. Bu hikâyelerde yer verilen olağanüstü durum ve yansımalar, bu anlatıların ortak özelliklerini oluşturur. Anlatıların kahramanları genellikle Türk’tür. Bu kahramanlar amaçları uğruna, gerçek olan ya da olmayan, somut ya da soyut, eyleyenlerle sürekli bir savaşım halindedir. Belirli amaçlar uğruna savaşım veren kahramanlarının yanısıra, Dede Korkut Anlatıları, Türk toplumunun yaşam biçimini, ahlaki ve kültürel değerlerini de ortaya koyan önemli kültürel araçlardır. Bu anlatıların arasında en göze çarpan hikâyelerden biri de, bu çalışmanın temel konusunu oluşturan, Duha Koca Oğlu Deli Dumrul anlatısıdır. Bu çalışmada, anlatının başkahramanı olan Deli Dumrul’un maruz kaldığı olgu ve olaylar, hayata tutunmak için verdiği mücadele ve sınavlar, Algirdas Julien Greimas’ın eyleyenler şeması çerçevesinde çözümlenecektir. Aslında, halk masallarının genel kabul gören gerçeği, iyilerin ödüllendirilip kötülerinse cezalandırılmasıdır. Göstergebilimsel bakış açısıyla, bu genel gerçeğin Deli Dumrul anlatısında da olup olmadığını ortaya koymak bu araştırmanın temelini oluşturmuştur. Araştırmanın sonunda bu genel gerçeğin doğruluğu, Deli Dumrul anlatısında kısmen de olsa görülmüştür. Anlatıdaki sonuç durumu, doğaüstü güçlerden ve dinsel değerlerden destek alınarak çözülmektedir. Bu durumda da anlatının olumlu sonuçlanması, dinin ve inancın toplumdaki olumlu işlevini yerine getirdiği düşüncesine bağlanmaktadır.

Keywords: