Abstract:

Kutsal kitapların kaynaklık ettiği peygamber kıssalarının Müslüman topluluklardaki edebȋ dönüşümleri üzerinde en önemli etken şüphesiz tefsir kitaplarıdır. Tefsir kitaplarındaki bu dönüştürmenin dayandığı kaynaklardan biri ve belki de en önemlisi ise çoğunlukla Tevrat kaynaklı İsrâiliyyât’tır. Kur’an-ı Kerim’de nispeten daha kısa anılan peygamber kıssalarının ayrıntılı bir şekilde kayıtlı olduğu Tevrat, Süleyman Peygamber hakkında da tafsilatlı bilgiler içermektedir. Süleyman Peygamber’in kıssası Şark İslam coğrafyasında dönüştürülürken, doğrudan Tevrat’a yapılan göndermeler Tevrat’taki paylaşılamayan çocuk davası ve Kral Süleyman’ın gözden düşmesi vakaları üzerinde yoğunlaşmaktadır. Davutoğlu Süleyman hikâyesi bu bağlamda yeniden yazılırken olay örgülerine ait bazı unsurlar indirgenmiş, örgüye dâhil edilen yeni ilavelerle yer yer genişletmeler yapılmış; Kur’an-ı Kerim ve Tevrat kıssaları uyumlu birliktelik hâlinde iç içe geçirilmiştir. İncelemenin esasını teşkil eden “dönüştürme” metinlerarasılığa ait bir eylemdir. Okur merkezli düşünüldüğünde bir okuma sürecini ifade eden metinlerarasılık, yazar açısındansa bir yeniden yazma sürecidir. Tevrat’ta kral, Kur’an-ı Kerim’de hükümdar-peygamber olarak anılan Süleyman Peygamber’in kıssası bazı müfessirlerce yorumlanırken; tefsir kitaplarına her iki kutsal kitaptan sadece Tevrat’ta bulunan rivayetlerin alınması suretiyle bir edebî dönüştürmenin kapısının aralandığı görülmüştür. Bu çalışmada; yalnızca Tevrat’ta bulunan ve Kur’an-ı Kerim’deki Süleyman Peygamber tasvirine aykırı görünen bazı rivayetlerin, tefsir kitaplarının da etkisiyle, Davutoğlu Süleyman hikâyesinin yazılı ve sözlü örneklerinde dönüştürülmesi, metinlerarası ilişkiler yönteminin temel kavramları üzerinden değerlendirilecektir.

Keywords: